Η υφηγήτρια Βίχρα Μπάεβα από το Ινστιτούτο Εθνολογίας και Λαογραφίας με Εθνογραφικό μουσείο της Ακαδημίας Επιστημών μιλά για την μυστικότητα που φέρνει η ημέρα του θερινού ηλιοστασίου, που συμπίπτει με τη χριστιανική εορτή του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.

Στις 24 Ιουνίου η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει τη γέννηση του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή και Προδρόμου, που σχεδόν συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο, την μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου. Όπως και το χειμερινό ηλιοστάσιο, το οποίο είναι κοντά στα Χριστούγεννα, η ημέρα αυτή γιορτάζεται με πανηγυρική τελετή σε όλη την Ευρώπη από τα αρχαία χρόνια. Στη περιοχή μας η γιορτή είναι γνωστή ως Ένιοβντεν, δηλ. ημέρα του Ένιο ή του Γιάννη. Παρά το γεγονός ότι είναι χριστιανός προφήτης, τον Άγιο Ιωάννη συναντάμε στα δημοτικά τραγούδια και δοξασίες σαν τον Ένιο ή Γιάνιο, ένα μυθικό ήρωα, που συνδέεται με τη δύναμη του ήλιου, ο οποίος φέρνει τη γονιμότητα, την υγεία και ευτυχισμένο γάμο στις νεαρές κοπέλες. Πιστεύεται ότι αυτή την μέρα η ενέργεια του ήλιου είναι η πιο ισχυρή και με μαγικό τρόπο μεταφέρεται στο νερό και τα φαρμακευτικά φυτά.

Σύμφωνα με τις δοξασίες, ακριβώς την ημέρα του Ένιο ο ήλιος φτάνει στο τελικό σημείο του δρόμου του προς το καλοκαίρι, ξεκουράζεται και γυρίζει πίσω στο χειμώνα. Σταματά για λίγο στον ουρανό και τρεμοπαίζει. Οποιος τον δει εκείνη τη στιγμή θα είναι ευλογημένος και γι' αυτό οι άνθρωποι σηκώνονται ακόμα στα μαύρα χαράματα για να συναντήσουν την ανατολή του ηλίου στο ύπαιθρο.

Θεωρείται επίσης ότι ο ήλιος κάνει μπάνιο στα ποτάμια και τις λίμνες και τα νερά τους γίνονται θεραπευτικά. Στο παρελθόν, νέοι και γέροι προσπαθούσαν να μπουν, με την ανατολή του ηλίου, στο κοντινό ποτάμι ή να βγουν ξυπόλυτοι στην πρωινή δροσιά για υγεία. Υπήρχαν μαγικές πηγές που έτρεχαν μόνο την ημέρα του Ένιο και τα νερά τους γιάτρευαν οποιαδήποτε ασθένεια. Οι παλιοί εθνογράφοι ανέφεραν ότι έχουν δει παρόμοια φαινόμενα, αν και ακούγονται παράξενα για τον σύγχρονο άνθρωπο. Η ημέρα είναι σημαντική για τους αρχαιοκάπηλους - την παραμονή της γιορτής ο θαμμένος χρυσός, συμβολικός ισοδύναμος του ήλιου, ακτινοβολεί ειδικό μπλε φλόγα και έτσι μυστικό του αποκαλύπτεται στους τυχερούς.

Σημαντικό ρόλο στην γιορτή παίζουν τα βότανα. Θα πρέπει να μαζευτούν πριν από την ανατολή του ηλίου, όταν είναι πιο θεραπευτικά. Ακόμη στα μαύρα χαράματα τα κορίτσια, νύφες και γιαγιάδες έβγαιναν στα λιβάδια και μάζευαν θεραπευτικά βότανα. Τα κρέμαζαν κάτω από τις μαρκίζες των σπιτιών - για να κρατήσουν μακριά το κακό και να βοηθήσουν σε ασθένειες και μαγεία.

Έπλεκαν και μεγάλα στεφάνια με διάφορα βότανα, όπως την γεντιανή, μελίλωτο και το βατόχορτο, που στις λαϊκές δοξασίες έχουν μια μαγική δύναμη και προστατεύουν από δράκους και νεράιδες, γι' αυτό οι γυναίκες και τα παιδία περνούσαν απ' αυτά. Παρόμοια στεφάνια φτιάχνονται και σήμερα στο εθνογραφικό συγκρότημα "Εταρα" κοντά στο Γκάμπροβο.

Την ημέρα του Ένιο επίσης μαντεύουν για τον έρωτα και το γάμο. Σε διάφορα μέρη της χώρας τα κορίτσια χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές για να μάθουν ποιος θα είναι ο μελλοντικός τους άνδρας. Κάπου κάνουν και ειδικό ψωμί από κλεμμένο αλεύρι, σαν την φανουρόπιτα, μπουκιά από το οποίο έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι και περίμεναν να δούμε ποιος θα εμφανιστεί στον ύπνο τους.

Δημοφιλής ΄Ενιοβντεν – γιορτή του ήλιου και της υγείαςείναι επίσης η τελετή στη οποία το βράδυ στις παραμονές της γιορτής με τελετουργικά τραγούδια και χορούς τα κορίτσια ρίχνουν νερό στο νέο χάλκινο δοχείο. Κάθε μια κοπέλα τοποθετούσε το ανθοδέσμη της με ειδικό σημείωμα και το πρωί με τελετουργικά τραγούδια αποκαλύπτονταν ποιος θα είναι ο μελλοντικός τους άνδρας Σε πολλά μέρη, εκτελείτε το έθιμο η νύφη του Ένιο, στο οποίο ένα μικρό κορίτσι ντυμένο ως νύφη και οι υπόλοιπες κοπέλες γυρίζουν μαζί το χωριό και τα χωράφια.

Διαβάστε επίσης: ΄Ενιοβντεν – γιορτή του ήλιου και της υγείας