Në shumicën e vendeve evropiane pyjet shekullore janë vetëm një kujtim romantik dhe një element piktoresk i përrallave të fëmijëve. Vetëm 1 për qind nga pyjet e Kontinentit të Vjetër janë shekullore dhe ata hasen kryesisht në territorin e Rusisë. Në këtë sfond Bullgaria, një e treta e territorit të së cilës është e mbuluar me pyje, përbën një ishull të vogël të natyrës së egër.

Në fakt në territorin bullgar ka 5 për qind pemë shekullore. Pjesa dërmuese prej tyre ndodhet në rezervatet, në parqet kombëtare, në skutat e paarritshme malore dhe në zonat ujore të maleve Rodopa, Stara Pllanina, Rilla, Pirin dhe Stranxha. Mirëpo, 3 për qind nga pyjet shekullore, të cilët te ne përbëjnë 5 për qind nga të gjitha pyjet, mbeten jashtë territoreve të mbrojtura. Sipas përfaqësuesve të organizatës WWF – Bullgaria, gjysmë prej tyre janë të kërcënuara nga zhdukja. Prandaj organizata nisi një fushatë për mbrojtjen e këtyre pyjeve.

Siç theksuam në fillim 5 për qind prej pyjeve në Bullgari janë shekullore. Kjo do të thotë, se ata janë pyje me pemë të larta dhe të lashta, me trungje të trasha, domethënë me lëndë të vlefshme drusore. Ato 5 për qind të pyjeve shekullore ruajnë pothuajse 20 për qind nga rezervat e lëndëve të drurit në vend. Me këtë shpjegohet oreksi i madh ndaj këtij fondi pyjor. Mbrojtësit e natyrës ngulin këmbë për bilanc të arsyeshëm në shfrytëzimin e rezervës pyjore në Bullgari. E tillë është praktika e re evropiane në silvikulturë.

“Shfrytëzimi i balancuar dhe ekologjik i pyjeve do të thotë, që 80 – 90 për qind prej tyre mund të përdoren, ndërsa 10 për qind duhet të mbeten të tilla siç janë në gjendje të egër – shpjegon pylltari Aleksandër Dunçevi nga organizata WWF. – Nuk është e mundshme, që në një pyll ekonomik për hektar të ketë më se 10 metra kub lënda e vdekur e drurit. Mirëpo, që të ruhet larmia biologjike e pyjeve janë të domosdoshme të paktën 50 metra kub lënda e vdekur. Pikërisht në pemët e thata me strofka dhe në lëndën e vdekur drusore jetojnë lloje të rralla dhe të domosdoshme për pyllin, si për shembull qukapiku me tre gishtërinj, ose qukapiku larosh kurrizbardhe, kunadhet, rrëqebulli, ai brumbulli i madhe me brirthë të gjata, dreri, i cili haset në pothuajse të gjitha librat e fëmijëve. E shumë të tjerë.”

© Foto: Maria Dimitrova-Pisho

Për shkak të krizës vëzhgohet rritja e kërkimit të druve për ngrohje nga ana e Greqisë.

Pyjet shekullore u japin strehë gjysmës së tërë larmisë biologjike, që haset te ne, e cila është jashtëzakonisht e madhe. Në asnjë vend tjetër, veç Bullgarisë, nuk mund të shihen për shembull 16 lloje dushku lisi. Nga 555 endemitë gjithsejtë bullgarë, 80 për qind hasen pikërisht në pyjet. Që këtu edhe rëndësia e madhe e territoreve pyjore për mbrojtjen e larmisë biologjike. Sisorët, të cilët janë kafshët më të çmueshëm të planetit, kanë nevojë për territore të mëdha të egra që të shpëtohen. Ndërsa në Kontinentin e Vjetër sipërfaqe të tilla ofrojnë vetëm pyjet. Duhet të shënohet, se nga viti 1980 e deri më sot mosha mesatare e pyjeve në Bullgari po rritet në mënyrë të qëndrueshme dhe gjatë vitit 2010 ajo arriti 53 vjet. Këtu duhet të theksohet, se sipërfaqet e pyjeve të vjetra shtohen gjatë viteve me ritme më të shpejta, se sa sipërfaqet e të gjitha pyjeve. Erdhi momenti, kur ekonomitë pyjore iu kushtojnë një vëmendje gjithnjë e më të madhe pyjeve shekullore me lëndë të çmueshme drusore. Deri tashti ato pyje ishin të paarritshme për mungesën e rrugëve në thellësinë e maleve. Parashikohet që rrugë të tilla të ndërtohen dhe të fillojë nxjerrja e lëndës drusore edhe atje.

Për vitin 2012 për shembull ekonomitë pyjore plotësuan planin e tyre me 110 për qind. Kjo në shkallë të madhe i detyrohej kërkimit të rritur të druve për ngrohje nga ana e Greqisë, ku për shkak të krizës në mënyrë të ndjeshme u rrit numri i njerëzve që ngrohen me dru. Kishte rrezik, që për shkak të çmimeve më të larta në Greqi, konsumatorët bullgarë të mbeten pa dru për ngrohje. Në sfondin e kësaj tendence të intensifikimit të nxjerrjes së lëndës së druve, fushata e organizatës WWF është me kohë.

Fushata për mbrojtjen e pyjeve shekullore është kryesisht për territoret e rrjetit “Natyra 2000”, ku janë të përqendruara nga 80 deri në 90 për qind të pyjeve shekullore. Lidhur me këtë pylltari Aleksandër Dunçev thekson: “Një fakt shqetësues është se në pyjet, ndaj të cilëve nuk tregohen kujdese, fillojnë të grumbullohen pemë të vjetra me lëndë të vdekur drusore. Tradita është, që kjo lëndë drusore të nxirret nga atje, sepse ajo humb vlerën e vet ekonomike dhe në disa raste mund të bëhet edhe e rrezikshme. Krahas kësaj në interes të të gjithëve është të mbrojmë të paktën një pjesë të pyjeve të lashta shekullore. Ata duhet të mbeten për brezat. Në ato territore pylli duhet të zhvillohet sipas ligjeve natyrore pa ndërhyrjen njerëzore. Kështu do të ruhet natyra e egër e pyllit.”

Ndër detyrat më të rëndësishme të fushatës së organizatës WWF është identifikimi dhe krijimi i hartave të pyjeve të lashta shekullore në Bullgari. Në vendin e dytë është lufta me të ashtuquajturën prerje sanitare, e cila në shumicën e rasteve bëhet pretekst për prerjen e papërmbajtur.

© Foto: Maria Dimitrova-Pisho