Σύμφωνα με την παράδοση κατά τον 4о αιώνα ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος εν καιρώ πολέμου είδε στον ουρανό σταυρό από αστέρια με την επιγραφή "Μ’ αυτό θα νικήσεις". Το ίδιο βράδυ του εμφανίστηκε ο Χριστός. Του διέταξε να κάνει σημαία, που να μοιάζει με σταυρό και να απεικονίσει το ίδιο σύμβολο στις ασπίδες, τις λόγχες και τις περικεφαλαίες των στρατιωτών του. Έτσι, το έτος 312, αν και με ολιγάριθμο στρατό, ο Κωνσταντίνος μπήκε θριαμβευτικά στη Ρώμη.

Ακόμα δεν ήταν χριστιανός, αλλά ανήγγειλε, ότι η νίκη του δόθηκε από το Θεό και αποδέχθηκε τη χριστιανική πίστη. Η μητέρα του, αυτοκράτορα Ελένη αναζήτησε στην Παλαιστίνη τον Σταυρό του Σωτήρα, πήρε κομμάτι απ’ αυτό και τα καρφιά, καρφωμένα κάποτε στα χέρια και τα πόδια του Ιησού και τα χάρισε στο γιο της. Έθεσε το υπόλοιπο μέρος σε ασημένια λάρνακα που την άφησε για διαφύλαξη στο ναό της Ανάστασης του Χριστού στα Ιεροσόλυμα.

Σύμφωνα με την παράδοση ένα μέρος του Σταυρού του Γολγοθά θάφτηκε στη βουλγαρική τοποθεσία Κραστόβα γκορά, δηλαδή το δάσος του Σταυρού, που βρίσκεται κοντά στο Πλόβντιφ, Νότιας Βουλγαρίας.

Η τοποθεσία έχει το σχήμα σταυρού, ενώ οι θρήσκοι πιστεύουν, ότι τη νύχτα ο ουρανός πάνω της ανοίγει και μπορεί κανείς να αντιληφθεί τα μηνύματα του Θεού. Το 1995 λειτουργήθηκε ο νέος ναός της Σκέπης της Παναγίας, κτισμένος με δωρεές χριστιανών, ακόμα και μουσουλμάνων απ’ όλες τις περιοχές του κόσμου. Στην τοποθεσία Κραστόβα γκορά κάθε χρόνο ιδιαίτερα πανηγυρικά τιμάται η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού.

Την ημέρα αυτή ο Σταυρός-προσκύνημα τοποθετείται στη μέση του ναού. Οι θρήσκοι υποχρεωτικά νηστεύουν και περνούν τη νύχτα σε αγρυπνία και προσευχές. Για τους χριστιανούς η προσκύνηση στον Σταυρό είναι σύμβολο της προσκύνησης μπροστά στον Αθώο Μάρτυρα, τον Σωτήρα της ανθρωπότητας Ιησού Χριστό. Γι’ αυτό η γιορτή τιμάται πανηγυρικά. Στις μέρες μας, όταν το πνεύμα της διχόνοιας δεσπόζει σ’ όλους τους τομείς της ζωής, οι ορθόδοξοι χριστιανοί περισσότερο από ποτέ άλλοτε απευθύνουν βλέμμα και προσεύχονται στον καθηλωμένο κάποτε στον Σταυρό Χριστό. Την ημέρα της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού τελούνται πανηγυρικές λειτουργίες. Τα κηρύγματα και τα λόγια των ιερέων αποκαλύπτουν το νόημα και τη σημασία του Σταυρού.

Αποκαλούν την τοποθεσία Κραστόβα γκορά τα βουλγαρικά Ιεροσόλυμα. Ο τόπος αυτός συνδέεται με θρύλους, αινίγματα και οπτασίες. Με περίεργη δοξασία συνδέεται και ο σταυρός, στον οποίο υποκλίνονται οι λαϊκοί. Σύμφωνα μ’ αυτήν ο τόπος ανακαλύφθηκε από ντόπιο θεραπευτή και ονειροκριτή. Ο ίδιος έστειλε την αδελφή του βασιλιά Βόριδος Г' να θεραπεύεται στην τοποθεσία. Εντός μιας νύχτας αυτή γιατρεύτηκε, ενώ ο βασιλιάς σε ένδειξη ευγνωμοσύνης χάρισε σταυρό βάρους 66 κιλών. Τον έθεσε στον τόπο, που του έδειξε ο ονειροκρίτης και εκεί αργότερα ανάβλυσε ιαματικό αγιασμένο νερό.

Δεκάδες άνθρωποι κάθε νύχτα γύρω από το πρώτο λάλημα των πετεινών περιμένουν με ελπίδα να γιατρευτούν και παρηγορηθούν. Πιστεύεται, ότι ο τόπος ποτέ δεν θα προσβληθεί από ραδιενέργεια, ότι σε κανένα πόλεμο εδώ δεν υπήρχαν θύματα. Πριν ορισμένο χρονικό διάστημα εξαφανίστηκε ο σταυρός, αλλά ύστερα επιστράφηκε με σημείωμα, ότι η Θεία τιμωρία αφαίρεσε τη ζωή των δύο γιων του κλέφτη.

Χριστιανοί και μουσουλμάνοι πιστεύουν στη θαυματουργό δύναμη του δέντρου, φυτευμένου σύμφωνα με την παράδοση από τον άνθρωπο, που ανακάλυψε τον τόπο. Σε πολλά μέρη στο βουνό υπάρχουν ιαματικές πηγές. Παίρνοντας νερό, οι άνθρωποι αφήνουν στη πηγή ρούχα, κουμπιά, χρήματα. Αγιασμένο με λειτουργία, το νερό μεταφέρεται στο σπίτι. Θεραπεύει και η πέτρα. Φερμένη από την τοποθεσία Κραστόβα γκορά, θεωρείται ευλογία, φορεύς του Θείου ελέους και υγείας. Κατά παράδοση αφήνονται και γραπτά μηνύματα. Διπλωμένα με επιμέλεια, τα χαρτάκια τοποθετούνται ανάμεσα στις πέτρες των τοίχων του ναού. Έτσι οι άνθρωποι επικοινωνούν με το Θεό.

Αδιαίρετες από την τοποθεσία Κραστόβα γκορά είναι και οι οπτασίες, που έχουν μόνο οι πιστοί. Αν και η αποξένωση ακόμα δεν έχει θίξει τους κατοίκους της Ροδόπης, η ημέρα της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού είναι η γιορτή, στην οποία οι διασκορπισμένες από τη ζωή σ’ όλες τις περιοχές της χώρας οικογένειες οργανώνουν τις συναντήσεις τους. Πανηγύρια και κουρμπάνια προσδίδουν ευθυμία και γραφικότητα στη γιορτή. Θεωρείται, ότι τη γιορτή αυτή η ημέρα διασταυρώνεται με τη νύχτα και αρχίζει το φθινόπωρο. Τις ονομαστικές τους ημέρες γιορτάζουν όλοι, όσοι φέρουν το όνομα Κραστάν και Κραστίνα - δηλαδή Σταύρος και Σταυρούλα. Κάποτε ο άνθρωπος, ο οποίος ανακάλυψε αυτόν τον τόπο, είπε: "Ας οι άνθρωποι γνωρίζουν, ότι ύστερα από 150 χρόνια στην τοποθεσία Κραστόβα γκορά θα έρχονται για θεραπεία χριστιανοί απ’ όλον τον κόσμο, όπως κάποτε και τώρα πηγαίνουν στην Ιερουσαλήμ το Πάσχα, και ότι αυτός ο τόπος καθορίζεται ως δεύτερος Άγιος Τάφος".

Επισκέπτες από τη Γερμανία και την Ινδία πρόσφατα επιβεβαίωσαν: “Χάρη σ’ αυτόν τον Σταυρό η Βουλγαρία δεν θα καταστραφεί”. Κατά τη γνώμη τους, χάρη στο κομμάτι του Τιμίου Σταυρού του Χριστού η χώρα μας είναι ευλογημένη γη, γη της “θεραπείας του σώματος και της ψυχής”.