Η σωτηρία των Βουλγάρων Εβραίων – παράδειγμα της συνείδησης των Βούλγαρων πολιτών και της ανθρωπιάς

Στις 10 Μαρτίου η Βουλγαρία τιμά την Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος και τη σωτηρία 50 χιλιάδων Βουλγάρων Εβραίων από τα στρατόπεδα του θανάτου. Την ίδια ημέρα το 1943 αναβλήθηκε η απέλαση της πρώτης ομάδας Εβραίων από την Βουλγαρία. Οι κατοπινές απόπειρες απέλασης επίσης απέτυχαν. Είναι μια φωτεινή σελίδα στην βουλγαρική ιστορία που κατέγραψε τη νίκη της συνείδησης των πολιτών και της ανθρωπιάς στα χρόνια του πιο καταστρεπτικού πολέμου που έζησε η ανθρωπότητα.

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η χώρα μας είναι σύμμαχος με τη Γερμανία. Ήδη πριν την ένταξή της στον Άξονα τον Μάρτιο του 1941, το κοινοβούλιο ψηφίζει τον γνωστό Νόμο περί Υπεράσπισης του Έθνους, που προβλέπει πολλούς περιορισμούς σχετικά με τους Εβραίους. Ο νόμος προκαλεί τις έντονες διαμαρτυρίες του βουλγαρικού κοινού. Τις αντιδράσεις τους εξέφρασαν πολιτικοί και διανοούμενοι, η Ιερά Σύνοδος της Βουλγαρικής Εκκλησίας, εκπρόσωποι επαγγελματικών ενώσεων και οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένων των ενώσεων των δικηγόρων, των καπνοπαραγωγών και των ζαχαροπλαστών. Έτσι, η προγραμματισμένη για τον Μάρτιο του 1943 απέλαση βρέθηκε αντιμέτωπη με την ισχυρότατη αντίσταση του βουλγαρικού λαού.

43 μέλη του Κοινοβουλίου, μαζί με τον αντιπρόεδρο της Βουλής, Ντιμίταρ Πέσεφ, συνέγραψαν και έστειλαν στον πρωθυπουργό επιστολή διαμαρτυρίας. "Η απέλαση θα επιφέρει στη Βουλγαρία έναν ηθικό ρύπο και θα την στιγματίσει τόσο ηθικά, όσο και πολιτικά, εξασθενίζοντας όποια αποδεικτικά στοιχεία που ίσως θα της χρειάζονταν σε μελλοντικές διεθνείς σχέσεις της", υπογραμμίζεται στην επιστολή.

Ιδιαίτερα δραστήρια στην προστασία των Εβραίων είναι η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε μια από τις συνεδριάσεις της Ιεράς Συνόδου, ο μητροπολίτης Σόφιας Στέφαν επισημαίνει: "Η εβραϊκή μειονότητα, που καταδιώκεται τώρα, υψώνει τη φωνή της, ζητώντας τη βοήθειά μας… Ας εισακουστεί από την κυβέρνηση η φωνή της Εκκλησίας μας – άλλωστε αυτή δεν έδωσε ποτέ κακή συμβουλή".

Αναμφισβήτητος είναι ο ρόλος του πολιτικού Ντιμίταρ Πέσεφ και των μητροπολιτών Στέφαν και Κύριλ για τη σωτηρία των Βουλγάρων Εβραίων. Οι κινήσεις τους στέφθηκαν με επιτυχία όμως χάρη στην συμπαράσταση των απλών πολιτών, στην παραδοσιακή τους ανοχή προς τον αλλοεθνή και αλλόθρησκο γείτονα. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1943 ο πρέσβης της Γερμανίας στη Σόφια, Μπέκερλε, γράφει: "Ο απλός Βούλγαρος μεγάλωσε μαζί με Έλληνες, Τούρκους και Τσιγγάνους και δεν κατανοεί την σημασία του αγώνα κατά των Εβραίων, δεδομένου μάλιστα ότι και ο φυλετισμός είναι γι’ αυτόν ένα θέμα εκ φύσεως ασαφές".

Η σωτηρία των Βουλγάρων Εβραίων παρουσιάζει ως κεντρικό θέμα σε διάφορες επιστημονικές μελέτες, βιβλία, ταινίες. Η Ροζάλια Πασί, η οποία γεννήθηκε στη χώρα μας και μεγάλωσε στο Ισραήλ, συνέγραψε σειρά βιβλίων για το θέμα, που αποτελούν μια ιδιόμορφη ιστορία του 20ου αιώνα και διάφορων ανθρώπων στο πλαίσιο τραγικών και ευχάριστων γεγονότων. Ένα από τα κεντρικά μοτίβα στα έργα της είναι η αγάπη της προς την Βουλγαρία, την ευγνωμοσύνη της προς το βουλγαρικό λαό. Και το πρώτο της βιβλίο φέρει τον τίτλο "Να θυμηθείς με αγάπη". Η Ροζάλια Πασί έφυγε από τη ζωή πριν λίγα χρόνια. Να τι είπε σε μια παλιότερη συνέντευξή της για την Βουλγαρική Ραδιοφωνία.

"Το βιβλίο το έγραψα όταν στις σοσιαλιστικές χώρες άρχισε να καταρρέει το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Τότε συμπατριώτες μου από το Ισραήλ πήγαιναν ταξίδια σε χώρες όπως Πολωνία, Τσεχία, Γερμανία, Αυστρία, Ουγγαρία. Πήγαν εκεί αναζητώντας ζώντες συγγενείς τους, αλλά βρήκαν μόνο τάφους. Ενώ εμείς, οι Βούλγαροι Εβραίοι που ζήσαμε επίσης δύσκολες στιγμές κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, επιστρέφουμε κάθε φορά στην πατρίδα μας με μέγιστη χαρά. Γιατί βρίσκουμε εδώ φίλους, συγγενείς και νοιώθουμε καλά, αισθανόμαστε σπίτι μας πραγματικά. Ήθελα λοιπόν με το βιβλίο μου να ευχαριστήσω το λαό της Βουλγαρίας για την σωτηρία μας, αλλά και να δείξω στους πολίτες του Ισραήλ ότι υπήρχε ένα κράτος της Ευρώπης που έσωσε τη ζωή 50 χιλιάδων Εβραίων πολιτών του".

Ο σκηνοθέτης Τζέκι Κομφόρτι γεννήθηκε στο Ισραήλ, στην οικογένεια μεταναστών από την Βουλγαρία. Πρόσφατα γύρισε ένα θαυμάσιο ντοκιμαντέρ – "Οι Αισιόδοξοι", που απέσπασε έγκυρα διεθνή βραβεία. Ο τίτλος του έργου προέρχεται από την ονομασία ενός συγκροτήματος τζαζ που δημιούργησε στην Βουλγαρία ο εβραϊκής καταγωγής μουσικός Νίκο Νισίμοφ. Στην ταινία ο Νίκο διηγείται την ιστορία της σωτηρίας του, αλλά συγκεντρώθηκαν και διάφορες άλλες ιστορίες φιλίας μεταξύ Βουλγάρων και Εβραίων και πολλά δείγματα συμπαράστασης και ανθρωπιάς.

Ο Τζέκι Κομφόρτι ολοκλήρωσε το έργο, ύστερα από τεράστια δουλειά: πολύχρονη αναζήτηση στα αρχεία, φωτογραφίες στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και την Βουλγαρία, πολλές συνεντεύξεις.

"Έχω πάνω από 200 ώρες φιλμ, σχεδόν 10.000 φωτογραφίες και έγγραφα, που αναφέρονται στο θέμα αυτό", μας είπε ο κ. Κομφόρτι κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Βουλγαρία. "Μπορείτε να γεμίσετε ένα ολόκληρο μουσείο μ’ αυτό το υλικό. Αυτά τα 12 χρόνια, που εργαζόμουνα πάνω στο έργο, αισθανόμουν σαν έναν άνθρωπο που ανεβαίνει σε ένα ψηλό βουνό και, φτάνοντας στην κορυφή, βλέπει ότι πιο πέρα υπάρχει άλλη μια κορυφή, μετά άλλη μια κλπ. Το μεγάλο μου πόθος ήταν να κάνω κάτι που να αξίζει τον κόπο. Το ενδιαφέρον μου για το θέμα δεν έληξε, γιατί μέσα σ’ αυτό το τεράστιο υλικό υπάρχουν και πολλές άλλες ιστορίες και ενδιαφέροντες πληροφορίες και για τον πολιτισμό των Εβραίων στη Βουλγαρία, όχι μόνο για τη σωτηρία τους", είπε ο σκηνοθέτης Τζέκι Κομφόρτι.

Μετάφραση: Αλεξέι Σταμπολώβ

Διαδώστε

Η σωτηρία των Βουλγάρων Εβραίων – παράδειγμα της συνείδησης των Βούλγαρων πολιτών και της ανθρωπιάς

Περισσότερα στην κατηγορία

Συντηρείται το Χάνι των Σολάκογλου στο Βουκουρέστι

Έκθεση παρουσιάζει την ιστορία της ζάχαρης και των γλυκών λιχουδιών στην Γκόρνα Οριάχοβιτσα

Το Εθνικό Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας παρουσιάζει την έκθεση «Πείνα 2.0»