Τα δάση καλύπτουν το 1/3 του εδάφους της Βουλγαρίας και στεγάζουν εξαιρετική ποικιλομορφία ζωικών και φυτικών ειδών. Σχεδόν το ήμισυ των δασικών εκτάσεων στη χώρα περιλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό δίκτυο "Natura 2000", γεγονός που προϋποθέτει νέο τρόπο για την προστασία τους, λίγο διαφορετικότερο από την παραδοσιακή διαχείριση των δασών μέχρι στιγμής. Εδική προσοχή αξίζει το ζήτημα της αποκατάστασης των καταστραμμένων από θεομηνίες δασών που περιλαμβάνονται στο δίκτυο Νατούρα 2000. Πρωτότυπη μεθοδολογία για την αποκατάσταση τους πρότειναν Βούλγαροι επιστήμονες και οικολόγοι.

"Σύμφωνα με στοιχεία της Εκτελεστικής Υπηρεσίας των Δασών τα τελευταία μερικά χρόνια περισσότερα από 6 χιλ. εκτάρια δάση στη χώρα καταστράφηκαν από πυρκαγιές, καταιγίδες, χιονοθύελλες, παράσιτα, κλπ.", λέει ο κ. Τεοντόρ Τόντοροφ από την ομάδα "Βίτοσα" που ήδη εφαρμόζει τη νέα μεθοδολογία. "Μεγάλο μέρος από τα δάση αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας. Και τώρα με την ανάπτυξη του δικτύου Νατούρα 2000 πρέπει η διοίκησή τους να γίνεται με τρόπο που να συμβάλλει στην διατήρηση του ευνοϊκού καθεστώτος προστασίας της φύσης, όπως το αποκαλούμε, που αφορά τα σπάνια και απειλούμενα είδη".

Οι δασοκόμοι δεν μιλούν για θεομηνίες, αλλά για φυσικές προσβολές, επειδή τα προαναφερόμενα φαινόμενα που οδηγούν στην καταστροφή των δασών είναι αρκετά συνηθισμένα στην ανάπτυξη του φυσικού δάσους. Κάτι περισσότερο μάλιστα – σε κάποιο βαθμό αποτελούν ευκαιρία για μεγαλύτερη βιολογική ποικιλομορφία επειδή το δάσος που αποκατασταίνεται φυσιολογικά ύστερα από φυσικές καταστροφές συχνά είναι διαφορετικότερο από το πρωταρχικό. Η παραδοσιακή πρακτική για την αποκατάσταση των καταστραμμένων δασών δεν συμμορφώνεται όμως με το γεγονός αυτό.
 
"Η παράδοση και οι νομοθετικές διατάξεις απαιτούν οι ζημιές να αποκατασταθούν όσο το δυνατόν συντομότερο, τα πεσμένα δέντρα να συμμαζευτούν και το έδαφος να καθαριστεί γρήγορα, σαν να είμαστε στο κήπο μπροστά στο σπίτι μας", λέει ο Δρ των δασοκομικών επιστημών Στανισλάβ Λάζαροφ. "Στη συνέχεια να γίνουν ταράτσες στις οποίες να φυτευτούν τα νέα δέντρα, έτσι που γρήγορα να καλυφθεί το κενό. Ζήτημα όμως είναι εάν η διαδικασία αυτή θα συμβάλει στην αποκατάσταση του δάσους ή απλώς θα βάλουμε τους τόπους κατοικίας των ειδών σε κάποιο τυπικό σχήμα, που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του δικτύου Natura 2000. Ενώ ο στόχος τους είναι η διατήρηση της βιολογικής ποικιλομορφίας με την προστασία των αντίστοιχων τόπων κατοικίας και των διαδικασιών σ' αυτούς".
 
Σύμφωνα με τις νέες απόψεις των επιστημόνων δεν είναι σωστή η πρακτική οι πληγείσες περιοχές να φυτεύονται αμέσως με τα είδη των δεντρών που καταστράφηκαν. Μπορεί να είναι οικονομικά λογικό, αλλά έρχεται σε αντιπαράθεση με τις φυσικές διαδικασίες. Επειδή σε ένα ξέφωτο δεν θα εμφανιστούν πρώτα τα έλατα και η οξιά που είναι σκιόφιλα, θα εμφανιστούν τα πιο χαμηλά είδη που είναι ηλιόφιλα και σε συνέχεια με την πάροδο του χρόνου θα έρθουν και τα έλατα και οι βαλανιδιές.

Λάθος είναι και το μαζικό φύτευμα σε σειρές επειδή στη φύση τα δέντρα εμφανίζονται από ένα ή ανά μεγάλες ομάδες, αλλά ποτέ ένα είδος δεν καταλαμβάνει την περιοχή εξολοκλήρου. Κάτι που κάνει τα τοπία ακόμα πιο όμορφα με την ποικιλομορφία τους.

Τι άλλο πρέπει να γίνει σύμφωνα με τη νέα βουλγαρική μεθοδολογία για την αποκατάσταση των καταστραμμένων δασών;

"Σύμφωνα με τις νέες αντιλήψεις συνίσταται μέρος από τα πεσμένα δέντρα να μείνουν επί τόπου, δηλαδή η περιοχή υλοτομίας να μην ξεκαθαρίζεται εξολοκλήρου, γεγονός με το οποίο θα εξασφαλιστούν τα "καυτά σημεία" στα οποία οι διαδικασίες θα ακολουθούν την φυσική τους πορεία", εξηγεί ο κ. Λάζαροφ. "Στις ζώνες του Natura 2000 η ποσότητα τέτοιας ξυλείας δεν πρέπει να είναι μικρότερη από το 10%. Επίσης συνιστούμε όταν οι πληγείσες περιοχές είναι μεγαλύτερες σε συγκεκριμένα τμήματα όλα τα πεσμένα δέντρα να μείνουν επί τόπου. Και αυτά τα τμήματα να κατέχουν το λιγότερο 5% του εδάφους της περιοχής".

Σύμφωνα με τους επιστήμονες πολύ σημαντικό είναι η αναδάσωση να μην γίνεται αμέσως, να δοθεί χρόνος στη φύση να δήξει την κατεύθυνση της φυσιολογικής της αποκατάστασης. Για τη Βουλγαρία είναι καθορισμένη περίοδος από 4 χρόνια μεταξύ του καθαρισμού του τόπου υλοτομίας και της δραστήριας αναδάσωσης από πλευράς του ανθρώπου.

"Πολύ σημαντική στην αναδάσωση είναι η επιλογή των ειδών και του γενετικού κωδικού τους", προσθέτει ο κ. Λάζαροφ. "Εάν το δάσος που υπέστη ζημιές είναι από έλατα, οξιές, βαλανιδιές, η πρώτη κίνηση είναι να φυτέψουμε το ίδιο είδος. Αλλά αυτή δεν είναι πάντα η σωστή ενέργεια. Καλά είναι να δούμε τι θα "κάνει" η φύση. Δεν συνιστούμε την δημιουργία ευρέων δασικών εκτάσεων από τα προαναφερόμενα σκιόφιλα είδη, που πρέπει να μην ξεπερνούν το 50% της περιοχής αναδάσωσης. Όταν υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες ενθαρρύνεται το φύτευμα οπωροφόρων δεντρών σαν π.χ. κερασιές, αγριοδαμασκηνιές, αγριαχλαδιές , που θα συμβάλλουν τόσο στην ποικιλομορφία των φυτών , όσο και στην διατροφή των άγριων ζώων. Πολύ σημαντικό είναι τα φυτά με τα οποία θα γίνει η αναδάσωση να έχουν την ίδια γενετική βάση με το δάσος γύρο τους", είπε καταλήγοντας ο κ. Λάζαροφ.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα