Σχεδόν το ήμισυ των Βουλγάρων δεν ξέρει προς το παρόν τι ακριβώς σημαίνει ο όρος "αποϊδρυματοποίηση". Έτσι συνοπτικά αποκαλείται το σχέδιο του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής και της Υπηρεσίας Προστασίας των Παιδιών για το σταδιακό κλείσιμο των ιδρυμάτων για παιδιά χωρίς γονική φροντίδα και την ανάθεση της φροντίδας του σε ανάδοχες οικογένειες.

"Το ότι η αποϊδρυματοποίηση αρχίζει από τα ιδρύματα για παιδιά με ειδικές ανάγκες, που είναι και η πιο ευάλωτη ομάδα, προκαλεί συμπληρωματικές ερωτήσεις στην κοινωνία", λέει η κα Μίρα Ράντεβα, διευθύντρια του Ινστιτούτου για κοινωνικές έρευνες και μάρκετινγκ MBMD.

Πρόσφατα το Ινστιτούτο έκανε μία δημοσκόπηση για τη γνώμη των Βουλγάρων σχετικά με το σταδιακό κλείσιμο των ιδρυμάτων για παιδιά στερημένα γονικής φροντίδας, στο επίκεντρο της προσοχής της οποίας ήταν η πρώτη φάση της αποϊδρυματοποίησης. Στη δημοσκόπηση έλαβαν μέρος γονείς με παιδιά κάτω των 18 ετών, μελλοντικοί γονείς, ηλικίας 19-25 ετών, δάσκαλοι παιδιών από την 1η γυμνασίου έως την 4η λυκείου, καθώς και μαθητές της ηλικίας αυτής.

"Τα στοιχεία δείχνουν ότι άνω του 65% των Βουλγάρων δεν ξέρουν ότι υπάρχει εναλλακτική λύση των ιδρυμάτων για παιδιά με ειδικές ανάγκες, και λέει ότι δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει το κοινωνικό αποτέλεσμα στο οποίο θα οδηγήσει η αλλαγή αυτή", διευκρινίζει η κα Μίρα Ράντεβα και προσθέτει: "Το 80% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι ενημερώνονται για το θέμα βασικά από την τηλεόραση, και δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις στις οποίες οι πληροφορίες για τη ζωή και τα προβλήματα των παιδιών με ειδικές ανάγκες παρουσιάζονται μονόπλευρα. Ταυτόχρονα, στην κοινωνία παρατηρείται αρκετά μεγαλύτερη συμπόνια προς τα παιδιά με ειδικές ανάγκες που ανατρέφονται στις βιολογικές τους οικογένειες. Σε αντίθεση με τα παιδιά που ανατρέφονται στα ιδρύματα, αυτά τα παιδιά έχουν πρόσωπο. Οι άνθρωποι τα γνωρίζουν, οι γείτονες τους τα βλέπουν, συμβιώνουν τον πόνο τους και συμπαραστέκονται στους γονείς τους. Αντιμετωπίζουν την αγάπη και αφοσίωση στην οποία τα παιδιά μεγαλώνουν. Δυστυχώς, τα παιδιά στους θεσμούς είναι στερημένα από όλα αυτά, είναι θύμα της αποξένωσης, και αντιλαμβάνονται από την κοινωνία σαν κάτι άγνωστο και τρομακτικό. Περίπου το 74% των ερωτηθέντων απ' όλες τις ομάδες θεωρούν ότι τα παιδιά με ειδικές ανάγκες θα ένιωθαν και θα ανατρέφονταν πολύ πιο καλύτερα στις βιολογικές τους οικογένειες", λέει η κα Μίρα Ράντεβα.

Η Μίρα Ράντεβα, διευθύντρια του Ινστιτούτου για κοινωνικές έρευνες. Φωτογραφία: BGNES
 
Υπάρχει μεγάλη συγκατάθεση για την ένταξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες στην κοινωνία και στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα, υπάρχουν όμως και επιφυλάξεις.

"Το καλό στην έρευνα είναι, ότι διαπιστώσαμε πως στην ομάδα των δασκάλων σημειώθηκε σοβαρή πρόοδος, που σημαίνει ότι όλες οι καμπάνιες για την προώθηση της ανάδοχης φροντίδας και της αποϊδρυματοποίησης δεν ήταν μάταιες", λέει η κα Μίρα Ράντεβα. "Το 81% των ερωτηθέντων είναι υπέρ της ένταξης των παιδιών με ειδικές ανάγκες στους εκπαιδευτικούς θεσμούς, ταυτόχρονα όμως έχει αμφιβολίες ότι τα παιδιά δεν έχουν την αντίστοιχη κατάρτιση και έχουν ανάγκη από συμπληρωματική εκπαίδευση".

"Το ανησυχητικό γεγονός είναι ότι το 68% των δασκάλων δε νιώθουν προετοιμασμένοι να δεχτούν παιδιά με ειδικές ανάγκες στην τάξη τους", συνεχίζει. "Αυτό που οι δάσκαλοι τονίζουν είναι ότι η προσαρμογή θα εξαρτάται από το βαθμό του προβλήματος υγείας, που αντιμετωπίζει το κάθε παιδί και θα είναι απαραίτητη ατομική πρόσβαση. Επίσης οι δάσκαλοι είναι της γνώμης ότι η προσαρμογή των παιδιών με ειδικές ανάγκες στα σχολεία της γενικής παιδείας, θα είναι πιο δύσκολη για τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε ιδρύματα. Μεγάλο μέρος των ερωτηθέντων παιδαγωγών θεωρεί ότι θα είναι απαραίτητοι ειδικά προετοιμασμένοι δάσκαλοι για εργασία μ αυτά τα παιδιά, καθώς επίσης και ψυχολόγοι, φυσιοθεραπευτές κ.λ.π.", λέει η κα Μίρα Ράντεβα.

Οι βασικές επιφυλάξεις σχετικά με την διαδικασία της μετακόμισης των παιδιών με ειδικές ανάγκες από τα ιδρύματα, σύμφωνα με τους συμμέτοχους στη δημοσκόπηση της MBMD είναι ότι τα παιδιά δεν θα λαμβάνουν επαγγελματική ιατρική περιποίηση. Το παράδοξο είναι ότι ακριβώς η έλλειψη τέτοιων φροντίδων είναι μία από τις βασικές αιτίες για την αναζήτηση εναλλακτικής λύσης των υπάρχοντων κοινωνικών ιδρυμάτων.

Το 86% των ερωτηθέντων όμως συμφωνεί ότι η σωστή πολιτική του κράτους είναι η αναζήτηση εναλλακτικής λύσης των ιδρυμάτων. Η πλειοψηφία των συμμέτοχων στην έρευνα κατακρίνει την μακρόχρονη πρακτική η φροντίδα για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες να ανήκει στο κράτος.

Γενικά τα πορίσματα της έρευνας της κοινής γνώμης είναι για θετική αλλαγή στις κοινωνικές διαθέσεις για την αποϊδρυματοποίηση των παιδιών με ειδικές ανάγκες, την ανάπτυξη της ανάδοχης φροντίδας και την υιοθέτηση των παιδιών. Αναμένεται η θετική τάση να διατηρηθεί και με τη βοήθεια της Εθνικής ενημερωτικής καμπάνιας σ' αυτά τα ζητήματα που ξεκίνησε στις αρχές του έτους.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα