Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου περιγράφονται τα διάφορα έθιμα των Γκοράνων. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι σειρές, αφιερωμένες στην Ημέρα του Αγίου Γεωργίου και στον γάμο. Η συγγραφέας τονίζει, ότι οι νέοι παντρεύονται μόνο από αγάπη και τώρα, και στο παρελθόν.

Πριν τον επίσημο αρραβώνα στις σχέσεις μεταξύ του κοριτσιού και του αγοριού υπάρχουν δύο φάσεις. Στην αρχή το αγόρι πηγαίνει στο παράθυρο ή στον φράχτη της αυλής του κοριτσιού. Δεν συναντιούνται στον δημόσιο χώρο, επειδή είναι ντροπή. Κατά την δεύτερη φάση το κορίτσι δίδεται στο αγόρι, για να γίνει νύφη.
 
"Ο γάμος συνεχίζεται δύο μέρες. Η πρώτη μέρα οργανώνεται από την οικογένεια του κοριτσιού, ενώ η δεύτερη – από την οικογένεια του αγοριού", εξηγεί η Τόντσεβα. Στο σπίτι της κοπέλας μαζεύονται μέλη του γένους του αγοριού, τα οποία φέρουν ρούχα και κοσμήματα, που η ίδια πρέπει να φορέσει την επόμενη μέρα. Ουσιαστικά τη δεύτερη μέρα γίνεται ο πραγματικός γάμος. Ο αδελφός της μητέρας είναι το σημαντικότερο πρόσωπο στον γάμο. Οι ερευνητές αρχαίων φυλών λένε, ότι αυτός ο τρόπος σκέψης είναι πολύ παλιός. Πολύ ενδιαφέρον στοιχείο από τον γάμο συνδέεται με την σημαία. Την σημαία του γάμου φτιάχνει η οικογένεια ανύπαντρου αγοριού, το οποίο έχει πεθάνει. Οι Γκοράνοι πιστεύουν, ότι με τον τρόπο αυτό το αγόρι βρίσκει νύφη στον άλλο κόσμο. Η σημαία στολίζεται με μαντίλι, δώρα και αντικείμενα του αγοριού. Άλλο περίεργο στοιχείο είναι ο ανδρικός χορός, που παίζεται πριν βγει η νύφη".

 
Κόσμημα στη φορεσιά της νύφης. Φωτογραφία: Βέσελκα Τόντσεβα

Η μεγαλύτερη γιορτή για τους Γκοράνους είναι η μέρα του Αγίου Γεωργίου. Η κοινότητα αυτή είναι μουσουλμανική, αλλά έχουν γίνει μουσουλμάνοι σχετικά αργά – στις αρχές του 19ου αιώνα, σημειώνει η Τόνστεβα και προσθέτει: "Αυτό το φαινόμενο στη Γκόρα εξηγείται με την απελευθέρωση από φόρους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι ντόπιοι έχουν αναμνήσεις για το χριστιανικό παρελθόν. Γνωρίζουν που ήταν η θέση της εκκλησίας στο χωριό και πολλά πρακτικά πράγματα για τις χριστιανικές γιορτές. Έχει παραμείνει ο φολκλορικός χριστιανισμός. Για τον ίδιο τον άγιο δεν γνωρίζουν τίποτε".


Ένα από τα έθιμα συνδέεται με το περπάτημα στο χόρτο και μάζεμα βοτάνων την άνοιξη, πριν την ανατολή του ηλίου. Φωτογραφία: Βέσελκα Τόντσεβα

Η Τόντσεβα εξηγεί, ότι η τίμηση του Αγίου Γεωργίου συνδέεται με την γεωργία. Σύμφωνα με το λαϊκό ημερολόγιο από την ημέρα του Αγίου Δημητρίου, 26 Οκτωβρίου, αρχίζει ο χειμώνας. Τότε οι Γκοράνοι κατευθύνονταν με τα πρόβατά τους προς την Αιγαίο. Ενώ στις 6 Μαΐου, την ημέρα του Αγίου Γεωργίου αρχίζει το καλοκαίρι και οι ίδιοι επέστρεφαν στα σπίτια τους. ¨Όλες οι τελετουργικές ενέργειες για την ημέρα του αγίου Γεωργίου έχουν τον σκοπό να εξασφαλίσουν καρποφορία το επόμενο χρόνο.
 
"Στα δύο χωριά Μπόριε και Σισάβετς, όπου παραβρέθηκα στις γιορτές, υπάρχει ολόκληρο σύνολο εθίμων", λέει η Βέσελκα Τόντσεβα. "Πριν την ανατολή του ηλίου πηγαίνουν να μαζεύουν λουλούδια και βότανα. Τα λουλούδια τα βάζουν στο νερό, όπου κάνουν μπάνιο, για υγεία. Τα βότανα δίνονται στα ζώα, επίσης για υγεία. Το σπίτι ψεκάζεται με νερό, για να προφυλαχτεί από τα κακά πνεύματα. Οι ντόπιοι λένε, ότι είναι καλύτερο να μένει κανείς στη Γκόρα έξι εβδομάδες πριν και έξι μετά την γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Στην γιορτή μαγειρεύουν αρνί και τρώνε ειδικά τελετουργικά εδέσματα. Χορεύουν όλη την ημέρα, αφού για κάθε έθιμο ερμηνεύουν ορισμένη μελωδία".

Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα