Στις 12 και 13 Ιουνίου στο Αμερικανικό Επιστημονικό Κέντρο στη Σόφια διεξάγεται διεθνής διάσκεψη, αφιερωμένη στην 25^η επέτειο από την κατάρρευση του κομμουνισμού. Υπό τον τίτλο "Η ζωή μετά την κατάρρευση: πριν και τώρα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη" η διάσκεψη συγκεντρώνει επιστήμονες από 10 χώρες: τόσο από την περιοχή, όσο από τη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Η Βενέτα Παβλόβα μίλησε με την καθηγήτρια Ιστορίας Ίσκρα Μπάεβα από το Πανεπιστήμιο της Σόφιας "Άγιος Κλήμης της Αχρίδας", η οποία συμμετέχει στο φόρουμ.

Κατά πόσο κατάλληλη για τη μελέτη των αλλαγών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι μια χρονική απόσταση 25 χρονών;
"Είναι εντελώς κατάλληλη. Εγώ, επειδή ασχολούμαι με σύγχρονη ιστορία, θεωρώ ότι οι ιστορικοί έχουν το δικαίωμα, ακόμη και την υποχρέωση, να αναλύουν τα γεγονότα, ακόμη και στην εποχή τους. Πολύ καλό παράδειγμα μας έδωσε ο θεμελιωτής της ιστορίας Θουκυδίδης, ο οποίος στο έργο του "Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου" περιγράφει γεγονότα, στα οποία συμμετέχει. Ακόμη και δεν κατορθώνει να επιβιώσει μέχρι το τέλος του πολέμου, αλλά συγγράφει την καλύτερη αναλυτική μελέτη γι’ αυτόν. Έτσι, 25 χρόνια είναι μια εντελώς κατάλληλη προθεσμία, επειδή οι εκθέσεις, οι συζητήσεις, η προσπάθεια να αναζητούνται συμπεράσματα για την κατάσταση της βουλγαρικής κοινωνίας σήμερα με αναμνήσεις από πριν από 25 χρόνια, θα στραφούν στη σημερινή πραγματικότητα, και όχι στο παρελθόν".

Πώς σήμερα γίνεται αντιληπτή η μετακομμουνιστική περίοδος - σαν βήμα προς την ελευθερία και την πρόοδο ή με νοσταλγία για το σοσιαλιστικό παρελθόν;
"Αμέσως θα απαντούσα ότι γίνεται αντιληπτή και με τους δύο τρόπους, κάτι εντελώς φυσικό. Το Αμερικανικό Επιστημονικό Κέντρο, το οποίο διοργανώνει τη διάσκεψη, δεν στρέφεται τυχαία στην προβληματική αυτή, επειδή εμείς ζούμε σ’ αυτή την πραγματικότητα και για μας είναι πολύ πιο δύσκολο να εκτιμήσουμε από απόσταση τις δύο περιόδους. Γι’ αυτό ένα ξένο βλέμμα είναι πολύ πιο ήρεμο, και όχι τόσο επηρεασμένο από τα πολιτικά πάθη της εποχής. Εγώ, ως μελετητής, καταλήγω στο εξής συμπέρασμα: η σημερινή πραγματικότητα από πολλές πλευρές είναι καλύτερη από τη σοσιαλιστική περίοδο, αλλά όχι σε όλα. Και το γεγονός που υπάρχει νοσταλγία για εκείνη την εποχή, δε σημαίνει ότι οι άνθρωποι που τη νιώθουν, θέλουν να γυρίσουν πίσω στο παρελθόν. Οι περισσότεροι δε θέλουν. Ίσως να υπάρχει ένα μικρό μέρος ηλικιωμένων ανθρώπων, που πράγματι ονειρεύονται την εποχή εκείνη. Αλλά, επειδή η μελέτη μου εστιάζεται στη νέα γενιά, δεν θεωρώ ότι οι εκπρόσωποί της το θέλουν. Οι σύγχρονοι νέοι θέλουν να βελτιώσουν την πραγματικότητά μας, δανειζόμενοι κάποια από τα πλεονεκτήματα του σοσιαλισμού, για παράδειγμα, την κοινωνική ασφάλεια, αυτό που ο καθένας μπορούσε να βρει δουλειά, ότι οι προοπτικές για το μέλλον του ήταν εξασφαλισμένες, και συνδυάζοντας τα πλεονεκτήματα αυτά με τα πλεονεκτήματα της σύγχρονης εποχής, της δημοκρατίας, του παγκοσμιοποιημένου κόσμου".

Τι είναι οι βασικές αλλαγές στη βουλγαρική κοινωνία κατά την περίοδο αυτή;
"Αναμφίβολα, η πιο θετική αλλαγή είναι ο πολιτικός πλουραλισμός, η δυνατότητα μόνοι μας να εκλέγουμε τους κυβερνώντες. Ξέρουμε ότι υπάρχει και μεγάλη απογοήτευση από τους πολιτικούς μας, αλλά η σημερινή κατάσταση είναι καλύτερη από το μονοκομματικό μοντέλο, στο οποίο ζήσαμε. Οι άλλες μεγάλες αλλαγές είναι στον κλάδο της οικονομίας – η εισαγωγή των μηχανισμών της αγοράς και της ελεύθερης οικονομίας. Παράλληλα κατά τα χρόνια της δημοκρατικής μετάβασης έγινε και αποβιομηχανοποίηση, διασπάστηκαν τα μεγάλα αγροκτήματα. Αυτό είχε πολλές αρνητικές επιπτώσεις. Τώρα στην αγορά υπάρχει προσφορά κάθε λογής προϊόντων, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας όμως δεν μπορεί να τα αγοράζει. Αλλά οι δυνατότητες, ιδιαίτερα για τη νέα γενιά να ταξιδεύει, να εκπαιδεύεται όχι μόνο εδώ, αλλά και στο εξωτερικό, να αναζητά τον δρόμο του στη Βουλγαρία και σε όλο τον κόσμο, και να επιστρέφει, είναι αναμφίβολα το μεγάλο απόκτημα της μετάβασης".

Τι είναι οι ανησυχίες και οι ελπίδες Σας για τη χώρα μας;
"Οι ανησυχίες είναι πολλές και αφορούν τη βαθιά πολιτική κρίση, στην οποία βρισκόμαστε από ενάμιση χρόνο, τα οικονομικά προβλήματα, την βραδεία έξοδο από την παγκόσμια κρίση, η οποία άρχισε στις ΗΠΑ και έφτασε και στη Βουλγαρία. Τα προβλήματα αυτά αφορούν και τις τάσεις που παρατηρούνται σε όλες τις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες: την αναγέννηση του λαϊκισμού, του εθνικισμού, των ερωτήσεων μήπως οι εθνοτικές κοινότητες στην Ευρώπη είναι πλεονέκτημα ή μειονέκτημα για τα εθνικά κράτη. Σε γενικές γραμμές τα τελευταία 25 χρόνια μας οδήγησαν σε ελευθερία των πολιτικών ενεργειών, τουλάχιστον στο δικό μου επάγγελμα, την ιστορία. Ποτέ πριν δεν είχαμε τέτοια ελευθερία για μελέτες και δυνατότητες να καταλήγουμε σε συμπεράσματα. Δεν είχαμε τέτοια πρόσβαση στα αρχεία, στις πηγές μας. Και αυτό για μας είναι ένα θετικό βήμα μπροστά. Όλοι εμείς θέλουμε να βελτιώσουμε τη ζωή μας σε όλες τις παραμέτρους της: οικονομία, πολιτική, να κάνουμε την Ευρώπη πράγματι το καλύτερο τόπο ζωής, έτσι όπως ήταν νωρίτερα".

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα