"Δεν είχα όπλο. Είχα σακίδιο και καβαλέτο". Έτσι λέγεται η έκθεση με έργα Βούλγαρων ζωγράφων και ξυλογλυπτών που εγκαινιάστηκε στο Εθνικό Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από την είσοδο της Βουλγαρίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1915. Οι στρατιώτες μπαίνουν στις μάχες έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για την εθνική ενότητα, ενώ οι καλλιτέχνες οπλίζονται με χρώματα και πινέλα.

"Τους επιστρατεύουν για να αποθανατίσουν τις νικητήριες πομπές του στρατού", λέει η διδάκτωρ Ντανιέλα Τσανκόβα-Γκάντσεβα, αναπληρώτρια διευθύντρια του μουσείου. "Αλλά οι ζωγράφοι γίνονται μάρτυρες των θηριωδιών και του θανάτου, της εξαθλίωσης και του πόνου και δεν κρύβουν την αλήθεια. Πρόκειται για μια μοναδικά πλούσια έκθεση με 400 έργα από 50 καλλιτέχνες, πολλά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Δίνουμε και φωτογραφικό υλικό από το μέτωπο και τις αναμνήσεις των στρατευμένων ζωγράφων, υπάρχει διαδραστικό υλικό και αποτυπώνεται η διαδικασία της συντήρησης των έργων τέχνης".

Ο πιο έντονος πίνακας λέγεται "Απελευθερωτές" (στην άνω φωτογραφία) και είναι έργο του αείμνηστου Ντιμίταρ Γκιουτζένοφ.
"Πρόκειται για ένα πίνακα με πολλά επίπεδα", σχολιάζει η Μαριέτα Στάνεβα, διευθύντρια του τομέα "Επιστημονικές μελέτες και επιμέλεια των εκθέσεων" του μουσείου. "Από τον καμβά στάζει θλίψη για τα βάσανα και τις δοκιμασίες των στρατιωτών. Το τρομακτικό πρόσωπο του πολέμου αφήνει απώλειες ακόμα και στις ψυχές των νικητών. Ο ζωγράφος δεν αποτυπώνει την στρατηγική και τις τακτικές, αλλά την ανθρωπιά και την τιμή που πληρώνει μια χώρα – τους αναρίθμητους ανώνυμους τάφους, τα δάκρυα των γυναικών που μένουν χήρες και την μοίρα των ορφανών".

Ο μεγάλος ζωγράφος Νικόλα Τάνεφ θυμάται τους στρατιώτες να κοιμούνται σκεπασμένοι με τη χλαίνη τους στα υγρά χαρακώματα και να προωθούνται με χιλιάδες δυσκολίες μέσα από μπόρες και χιονοθύελλες.

Το Στρατιωτικό Μουσείο ιδρύεται το 1916 και φυλάσσει πλήθος επιστολών των ζωγράφων από το μέτωπο μιας και τους εφοδίαζε με υλικά που δεν έφταναν όμως πάντα στην ώρα τους. Ιστορική είναι η στιγμή που ο Γκιουτζένοφ κατεβάζει την κουρτίνα του δωματίου του για να ζωγραφίσει την επικείμενη μάχη.

Πολλοί είναι οι ταλαντούχοι ζωγράφοι που αναπαριστούν τον πόλεμο. Τα έργα του Βλαντιμίρ Ντιμιτρόφ, γνωστού σαν ο Μάστορας, του Κωνσταντίν Στάρκελοφ, του Μπορίς Μίτοφ, του Αλεξάντερ Μουτάφοφ, του Γιάκιμ Μπάντσεφ και άλλων συμπεριλαμβάνονται στους δυο τόμους του δίγλωσσου άλμπουμ που επιμελήθηκε η καθηγήτρια διδάκτωρ Σόνια Πένκοβα με τον τίτλο "Οι στρατευμένοι ζωγράφοι της Βουλγαρίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο".

Μετάφραση: Αγάπη Ασπρίδου
Φωτογραφίες: Βενέτα Παβλόβα/ΒΤΑ