Τι κοινό έχουν οι διαμαρτυρίες στις κεντρικές πλατείες Ταχρίρ στο Κάιρο και το Μαϊντάν στο Κίεβο, στο πάρκο Γκεζί δίπλα στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης και στη Γέφυρα των αετών της Σόφιας; Ο τρόπος που διαδραματίζονται απασχολεί ιδιαίτερα την κοινωνιολόγο Νιλουφέρ Γκιολέ (Nilüfer Göle) που διδάσκει στην Ανώτατη Σχολή για Κοινωνικές Επιστήμες στο Παρίσι και επισκέφτηκε τη Σόφια για να δώσει διάλεξη στο Πανεπιστήμιο "Άγιος Κλήμης της Αχρίδας".

Κατά τη γνώμη της Νιλουφέρ Γκιολέ, αυτά τα κινήματα μας επιβάλουν να αναθεωρήσουμε το πώς αντιλαμβανόμαστε την έννοια "δημόσιος χώρος" και τις νέες μορφές κινητοποιήσεων. Τα πάρκα, οι καφετέριες και οι πλατείες ήταν οι δημόσιοι χώροι, στους οποίους όλοι είχαν πρόσβαση. Αλλά σήμερα οι άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη από πραγματικούς χώρους για να συγκεντρωθούν να συζητήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες.

"Νομίζω πως ο σημερινός ορισμός για τη δημόσια σφαίρα πεπαλαιωμένη", αναφέρει επιστήμονας. "Νομίζω πως προχωράμε σε νέα εποχή. Έχουμε ανάγκη από αναθεώρηση της σχέσης μεταξύ της δημόσιας σφαίρας και της δημοκρατίας. Σήμερα το κοινό είναι παγκόσμιο, ζούμε στην περίοδο των μεταναστευτικών κοινωνιών. Υπάρχει ήδη δυσαναλογία μεταξύ των κρατικών πολιτικών και των πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Λόγω της δυσκολίας των πολιτικών να προσαρμοστούν, εμφανίζονται όλο και περισσότερα κινήματα για την προστασία εθνικών αξιών και παραδόσεων. Προκύπτει, ωστόσο, ένας παραλογισμός – το κοινό έγινε παγκόσμιο, αλλά οι πολιτικές παραμένουν εθνικές".

Από την άλλη, ζούμε στην εποχή των τεχνολογιών πληροφορικής. Οι διαμαρτυρόμενοι οργανώνονται μέσω Facebook και Twitter, τα κρατικά και τα ελεγχόμενα από το κράτος ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης περιθωριοποιούνται. Η Αστυνομία αδυνατεί να συνετίσει τα κοινωνικά δίκτυα. Εδώ δεν μιλάμε πια για το ανώνυμο πλήθος από τις μαζικές διαμαρτυρίες. Η παγκοσμιοποίηση επικοινωνεί Person-to-Person.

Το Διαδίκτυο χρησιμοποιείται από όλους. Από τα νεοεθνικιστικά κινήματα που ξεφυτρώνουν στην Ευρώπη και αποτελούν υβρίδια ακροδεξιών ιδεών με αριστερίζον λεξιλόγιο. Από τα απολυταρχικά καθεστώτα που χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες στην προσπάθειά τους να ελέγξουν το δημόσιο χώρο με μέτρα για την σύσφιξη των κανόνων συμπεριφοράς. Από όσους θέλουν να κάνουν προπαγάνδα και να αποδώσουν τα γεγονότα όπως τους βολεύει.

Τα νέα κινήματα όμως δεν δρουν συνηθισμένα. Τα μέλη τους αποφεύγουν τις συγκρούσεις, δεν είναι πολιτικάντηδες και επαγγελματίες επαναστάτες. Στις φωτογραφίες φαίνεται πως στέκονται αμήχανα, δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν στη βία, τα ρούχα τους είναι ακατάλληλα για την περίσταση, προσπαθούν να εκφραστούν μέσω της τέχνης.

Έχουν αυτές οι διαμαρτυρίες οτιδήποτε κοινό με τον Μάιο του ‘68 στη Γαλλία;
"Η ψυχή του ’68 πλανιόταν πάνω από το πάρκο Γκεζί και οι συμμετέχοντες έκαναν σαφείς νύξεις για τις τότε κοινωνικές αναταραχές", λέει η κα Γκιολέ. "Αν συγκρίνουμε τα γεγονότα, μπορούμε να δούμε πως όπως και τότε έτσι και τώρα πρόκειται για πολιτιστικές επαναστάσεις ενάντια σε όσους προσπαθούν να επιβάλουν ομοιομορφία και να καταπιέσουν την διαφορετικότητα. Αυτά τα κινήματα δεν είναι πολιτικά αλλά αλλάζουν τον κόσμο. Το φάντασμα της άμορφης μάζας από τις πλατείες απλώνεται πάνω από τις αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες και κανείς δεν ξέρει το τελικό αποτέλεσμα της αναμέτρησης. Η ιστορία συνεχίζεται".

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα
Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο και Μιλαντίνα Μόνοβα