Βραχιόλια από σφυρηλατημένο μέταλλο, κεντημένες πουκαμίσες, ποικιλόχρωμες ποδιές, σιρίτια και γαϊτάνια. Η μαγεία των χρωμάτων τους ενθουσιάζει και προκαλεί χαμόγελο όταν μπαίνει κανείς στο Εθνικό Εθνογραφικό Μουσείο. Έως τις 20 Απριλίου οι αίθουσες του Μουσείου θα είναι εργαστήριο των μαστόρων παραδοσιακών τεχνών στη Σόφια. Μέχρι τότε οι επισκέπτες του μουσείου θα μπορούν να απολαύσουν τις επιδείξεις τους –θα έχει κεντήματα, ράψιμο γαϊτανιού, πλέξιμο νταντέλας, ύφανση σε κάθετο αργαλειό, κοσμηματοποιία. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να δουν πώς δημιουργούνται τα λεπτεπίλεπτα έργα τέχνης και εάν θέλουν και να τα αγοράσουν.

Στην έκθεση και στο εργαστήριο συμμετέχουν κάμποσες γενιές μαστόρων. Εκτός από το ότι μπορούν να δημιουργούν, αυτοί είναι και εξαιρετικά γλυκομίλητοι και πρόθυμοι να μας διηγηθούν για τις παραδοσιακές τέχνες. Τα μυστικά της ύφανσης μας ανακαλύπτει μία από τους μάστορες – η κα Λίντια Ράεβα , μέλος του Συλλόγου των Μαστόρων Παραδοσιακών Τεχνών στη Σόφια.

« Είμαι από οικογένεια μαστόρων εφαρμοσμένων τεχνών. Ο πατέρας μου και η δασκάλα μου ύφανσης είναι μεταξύ των ιδρυτών του Συλλόγου μας. Εγώ δουλεύω σε κάθετο αργαλειό. Ασχολούμαι μ’ αυτό 33 χρόνια και συνεχίζω να το αγαπώ. Απαιτεί υπομονή, χρόνο, αγάπη. Όσον αφορά τη μέθοδο, το κάθετο και το οριζόντιο αργαλειό μοιάζουν, αλλά το κάθετο θεωρείται λίγο πιο καλλιτεχνικό. Στη Βουλγαρία υπάρχουν δύο βασικές κατευθύνσεις ύφανσης με κάθετο αργαλειό – οι σχολές του Τσίπροβτσι και του Κότελ. Εγώ δουλεύω με τον τρόπο ύφανσης του Τσίπροβτσι. Χρησιμοποιώ μοντέλα που είναι ζωγραφισμένα. Τα χαλιά του Τσίπροβτσι τον περασμένο χρόνο εντάχθηκαν στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCOκαι αυτό οδήγησε στην αύξηση του ενδιαφέροντος των ξένων προς τις παραδοσιακές μας τέχνες.»

Η κα Λίντια Ράεβα έχει λάβει μέρος σε πολλές εκθέσεις και φεστιβάλ, έχει και μαθητές . Χαίρεται ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει αύξηση του ενδιαφέροντος προς τις παραδοσιακές τέχνες και ιδιαίτερα προς την ύφανση χαλιών του Τσίπροβτσι.

Έως ότου συζητάμε από τις αίθουσες του μουσείου περνούν επισκέπτες, που απολαμβάνουν τα έργα τέχνης, παρακολουθούν τη δουλειά των μαστόρων, υποβάλλουν ερωτήσεις για τα σύμβολα, τα χρώματα, τη διαδικασία , διαλέγουν κάτι. Για τους μάστορες αυτή είναι σπάνια δυνατότητα να δείξουν προσωπικά τις ικανότητες και τα αποτελέσματα της δουλειάς τους. Δυστυχώς οι μάστορες της Σόφιας δεν έχουν χώρους και αίθουσες για να εκθέτουν τα έργα τους. Αυτό τους στερεί της δυνατότητας μόνιμου εισοδήματος, ενώ τους τουρίστες - της δυνατότητας να αγοράσουν αυθεντικά χειροποίητα έργα τέχνης παραδοσιακά για τη Βουλγαρία.

Αρκούν τα εισοδήματα από την εξάσκηση αυτής της τέχνης για να μπορεί άνθρωπος να συντηρείται μόνο με αυτό το επάγγελμα; Και η γνώμη της Λίντια είναι η εξής:

«Θα έλεγα ότι είναι αρκετά δύσκολο να κερδίζεις χρήματα με παραδοσιακή τέχνη. Για τον λόγο οι μάστορες δουλεύουν και αλλού. Η αλήθεια είναι ότι για να ασκείς μόνο το επάγγελμα αυτό πρέπει να έχεις τη δυνατότητα . Πρέπει να έχεις βάση, ατελιέ, να συμμετέχεις σε εκδηλώσεις, στις οποίες τα τέλη συμμετοχής δεν είναι μικρά. Με καλή θέληση και όταν ο μάστορας είναι καλός έως έναν μεγάλο βαθμό μπορεί να βγάζει χρήματα με την εργασία αυτήν. Νομίζω ότι στη Βουλγαρία η χειροποίητη εργασία δεν εκτιμάται και πληρώνεται επαρκώς. Παρόλα αυτά όμως νομίζω ότι έχουμε αρκετές επαφές με τον κόσμο , με τους ανθρώπους που εκτιμούν αυτά τα πράγματα. Έρχονται , τα βλέπουν και ανταλλάσσουμε εμπειρίες.»

Αυτά μας διηγείται η Λίντια ενώ τα επιδέξια δάχτυλά της δημιουργούν τις μαγικές φιγούρες του χαλιού , έως ότου μικρή ομάδα ξένων τη θαυμάζει.Ίσως πρέπει να αρχίσουμε να εκτιμούμε περισσότερο τη χειροποίητη εργασία και την τέχνη των Βουλγάρων μαστόρων και να τους αντιμετωπίζουμε όχι σαν δεδομένο, αλλά σαν εθνικό πλούτο.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα

Φωτογραφίες: Ιοάν Κόλεφ