Η Βουλγαρία είναι το κράτος της Ανατολικής Ευρώπης που με τον πιο αργό ρυθμό και με τη μεγαλύτερη δυσκολία αποτινάζει το κομμουνιστικό της παρελθόν. Αυτό είναι το συμπέρασμα εξωτερικών και εσωτερικών παρατηρητών. Παρά τις αποδείξεις και τις ζωντανές μνήμες για την έλλειψη ελευθερίας και πλουραλισμού, για την επιβολή μιας ψεύτικης ηθικής και την ασυμβίβαστη απόρριψη των διαφορετικών ιδεών, ακόμα και σήμερα δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που ισχυρίζονται πως τότε η ζωή ήταν καλύτερη, πιο φτηνή, πιο ασφαλής και ήρεμη, και προτιμούν να αποσιωπούν την απάντηση του ερωτήματος «Ποια είναι η τιμή αυτής της ασφάλειας;».

Αυτήν όμως την απάντηση πρέπει να μάθουμε να την αναζητάμε ακόμα από το σχολείο αν θέλουμε να καταλάβουμε σε τι κόσμο έζησαν οι γονείς μας και οι γονείς τους, έτσι ώστε να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Αυτό ήταν το μήνυμα της συνδιάσκεψης «Γνώση και αξίες – (μη) εκμάθηση των ολοκληρωτικών καθεστώτων στο βουλγάρικο σχολείο», που διεξήχθη τη Δευτέρα στη Σόφια. Ποια είναι τα κίνητρα για τη διοργάνωση μιας τέτοιας συνδιάσκεψης;

«Ο καθένας από μας εδώ και πολύν καιρό δουλεύει επί του θέματος για την αναθεώρηση του ολοκληρωτικού κομμουνιστικού παρελθόντος, λέει ο Χρίστο Χρίστοφ, ένας από τους διοργανωτές της συνδιάσκεψης. Τώρα και μέσω του ιδρύματος «Αλήθεια και μνήμη» δηλώνουμε μαζί πως δε θέλουμε να είμαστε συνεργοί στην πλαστογράφηση της βουλγάρικης ιστορίας και δε συμφωνούμε με τη σιωπή των θεσμών. Θέλουμε οι νέοι άνθρωποι να είναι ενημερωμένοι και να πραγματοποιηθεί η μεταρρύθμιση στο βουλγάρικο εκπαιδευτικό σύστημα».

Τον Μάιο μέλη του ιδρύματος συναντήθηκαν με την υπουργό Παιδείας και Επιστημών Μεγκλένα Κούνεβα και παρέδωσαν έναν κατάλογο με τα βασικά γεγονότα που συνέβησαν κατά την κομμουνιστική περίοδο και τα οποία θεωρούν πως πρέπει να συμπεριληφθούν στα βιβλία ιστορίας. Μεταξύ τους είναι οι τρεις πτωχεύσεις του κράτους, η επιβολή του τόπου διαμονής, ο απόλυτος έλεγχος στα μίντια και η λογοκρισία, η αφαίρεση της ιδιωτικής περιουσίας κ. ά. Οι δυο πλευρές συμφώνησαν πως η εκμάθηση του ολοκληρωτικού καθεστώτος στο σχολείο είναι αναγκαία και σημαντική για τους μαθητές. Αλλά στη συνδιάσκεψη δεν παραβρέθηκαν εκπρόσωποι του Υπουργείου. Γι’ αυτό η άποψη των ανθρώπων από τους οποίους εξαρτάται η εκμάθηση αυτής της περιόδου της ιστορίας στα σχολικά προγράμματα λείπει. Μετά τη συνδιάσκεψη όμως η υπουργός Κούνεβα σχολίασε ότι αυτό που θα γράφει στα μαθήματα για το ολοκληρωτικό καθεστώς στη Βουλγαρία θα εξαρτάται από τους συντάκτες των βιβλίων.

Οι αντίπαλοι της εκμάθησης του κομμουνισμού στο σχολείο λένε πως δεν υπάρχει κοινή άποψη για την κατάσταση της Βουλγαρίας τα 45 χρόνια του καθεστώτος. Για κάποιους αυτά είναι χρόνια τρομοκρατίας, ταπείνωσης και καταπίεσης ενώ για άλλους η ζωή ήταν ήρεμη, οργανωμένη και προβλέψιμη. Μια μελέτη από το 2014 για τα 25 χρόνια από την πτώση του καθεστώτος αποκάλυψε πως το 55% των Βουλγάρων είναι μάλλον θετικοί προς την προσωπικότητα του Τόντορ Ζίβκοφ που ήταν η προσωποποίηση της κομμουνιστικής διακυβέρνησης στη χώρα μας. Αυτό υπενθύμισε και ο ευρωβουλευτής Αντρέι Κοβάτσεφ στην ομιλία του κατά τη διάρκεια των συζητήσεων:

«Η ιστορία δεν πρέπει να είναι ούτε αριστερή ούτε δεξιά αλλά αντικειμενική, είπε εκείνος. Πρέπει να στηρίζεται σε ιστορικά γεγονότα. Με ρώτησαν αν υπήρξαν καλά πράγματα στον κομμουνισμό τα οποία να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον. Δεν ήταν όλα άσχημα τότε αλλά αυτό δεν το οφείλουμε στο κομμουνιστικό κόμμα. Ίσως υπήρχαν ευτυχισμένοι άνθρωποι ακόμα και στη Γερμανία του Χίτλερ αλλά αυτό δεν μπορεί να σβήσει τη φρίκη των θυμάτων της δικτατορίας. Η αποκοπή της Βουλγαρίας, η οικονομική κρίση και η ανικανότητα να υπερασπιστούμε τα εθνικά μας συμφέροντα δεν πρέπει να ξεχαστούν».

Οι συμμετέχοντες στη συζήτηση συσπειρώθηκαν γύρω από την ιδέα πως οι νέοι πρέπει να ενημερωθούν για το παρελθόν για να δραστηριοποιηθούν και να μην επιτρέψουν αυτή η ιστορία να επαναληφθεί.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα