Ένα από τα σύμβολα της Βουλγαρίας – το τριαντάφυλλο έχει το δικό του νέο μουσείο. Βρίσκεται στο πάρκο «Ροζάριουμ» της πόλης Καζανλάκ και παρουσιάζει την ιστορία της παραγωγής ροδέλαιου και άλλων προϊόντων από τριαντάφυλλο στα βουλγαρικά εδάφη. Ουσιαστικά η πρώτη έκθεση παρουσιάζεται το 1967 και δύο χρόνια αργότερα μετατρέπεται σε μουσείο. Έως πρόσφατα το μουσείο ήταν στο Ινστιτούτο Τριαντάφυλλου και Ελαιούχων Φυτών του Καζανλάκ. Τώρα βρίσκεται σε όμορφο επισκευασμένο κτίριο και αποτελεί μέρος του Ιστορικού Mουσείου «Σπίθα» της πόλης. Θεωρείται μοναδικό ως προς το είδος του Μουσείο του Τριαντάφυλλου στον κόσμο.

Θεωρείται ότι στην περιοχή αυτή το τριαντάφυλλο της ποικιλίας Rosa Damascena μεταφέρθηκε από τη Δαμασκό της Συρίας τον 17o αιώνα. Οι συνθήκες εδώ είναι κατάλληλες για την καλλιέργειά του.

«Το κλίμα είναι ήπιο, τον Φεβρουάριο όταν αρχίζουν να διαμορφώνονται τα μπουμπούκια ο χειμώνας είναι μαλακός», μας διηγείται η κα Βελίτσκα Τόντοροβα, ξεναγός στο μουσείο. «Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η γη που δεν κρατά νερό και το χειμώνα το φυτό δεν παγώνει. Είναι γνωστό ότι μετά τη μεταφορά του τριαντάφυλλου και σε άλλες περιοχές προσπάθησαν να το καλλιεργούν, αλλά χωρίς επιτυχία επειδή το χειμώνα τα φυτά πάγωναν. Έτσι η καλλιέργεια τριαντάφυλλων μένει στην περιοχή μας λόγω των χαρακτηριστικών γεωγραφικών συνθηκών. Εκτός από την περιοχή του Καζανλάκ, η ποικιλία αυτή καλλιεργείται και στις περιοχές του Κάρλοβο και Στρέλτσα, δηλαδή στην Κοιλάδα των Ρόδων.»

Ανά τα χρόνια στη Βουλγαρία καλλιεργούνται και άλλες ποικιλίες τριαντάφυλλου. Μεταξύ τους καθιερώνεται η ποικιλία του Καζανλάκ από το είδος της Rosa Damascena, που σήμερα καταλαμβάνει σχεδόν όλες τις εκτάσεις με τριαντάφυλλο. Σε αντίθεση όμως με τις άλλες ποικιλίες, το τριαντάφυλλο του Καζανλάκ ανθίζει μόνο μία φορά το χρόνο. Το άρωμα του όμως είναι υπέροχο. «Συνήθως ανθίζει από τα μέσα Μαΐου έως τις 10-15 Ιουνίου», λέει η κα Τόντοροβα. Και ακόμα :

«Τα ροδοπέταλα μαζεύονται νωρίς τα ξημερώματα – στις 4-5 το πρωί, με τη δροσιά. Αυτό δεν είναι τυχαίο επειδή τότε το τριαντάφυλλο δίνει το περισσότερο ροδέλαιο. Όταν αρχίσουν οι ζέστες, μέρος του ροδέλαιου εξατμίζεται. Γι’ αυτό συνίσταται αμέσως μετά το μάζεμα να γίνει και η επεξεργασία των ροδοπέταλων. Όσο πιο γρήγορα γίνει αυτό, τόσο περισσότερο θα είναι το ροδέλαιο .»

Στην έκθεση του μουσείου παρουσιάζεται και παλιός αποστακτήρας για ροδέλαιο. Παρόμοιες εγκαταστάσεις χρησιμοποιούνταν τον 18^ο και 19^ο αιώνα, και στις αρχές μάλιστα του 20^ου αιώνα. Τις τοποθετούσαν κοντά σε ποτάμι, επειδή το νερό ήταν απαραίτητο για την ψύξη τους. Η κα Τόντοροβα μας δείχνει καζάνι, στο οποίο ο συσχετισμός ήταν 1 προς 4, δηλαδή έβαζαν 15 κιλά ροδοπέταλα και 60 λίτρα νερό. Άναβαν φωτιά και άρχιζε η διαδικασία απόσταξης, διάρκειας περίπου 5 ωρών. Για να είναι ποιοτικό το ροδέλαιο είναι απαραίτητη διπλή απόσταξη. Το ροδέλαιο γίνεται με τον ίδιο τρόπο, με το οποίο γίνεται και το ρακί. Θεωρείται ότι η διπλή απόσταξη καθιερώνεται ακριβώς από τους Βουλγάρους που είχαν εμπειρία από τα ρακιά που έκαναν, και έτσι τον 18^ο αιώνα αρχίζει η διπλή απόσταξη του ροδέλαιου.

Την προσοχή μας προσελκύει ένα μεταλλικό δοχείο που ονόμαζαν «κουνκούμ», ή «κουνκουμά», στο οποίο συντηρούνταν το ροδέλαιο. Η χωρητικότητά του είναι περίπου 200 κιλών ροδέλαιου. Αυτό που το κάνει εντυπωσιακό είναι ότι παρόλο που ήδη 70 χρόνια δεν έχει χρησιμοποιηθεί και είναι άδειο, το δοχείο ακόμα μοσχοβολά τριαντάφυλλο. «Που είναι απόδειξη ότι το ροδέλαιο δεν έχει προθεσμία λήξης», λέει η κα Τόντοροβα.

«Για να διατηρηθεί το επίπεδο και η φήμη του βουλγαρικού ροδέλαιου το 1912 στο Καζανλάκ δημιουργείται χημικό εργαστήριο. Ιδρυτής του είναι ο Χρίστο Γιαράμοφ - δάσκαλος χημείας, που αρχίζει να ελέγχει το ροδέλαιο και να εξουδετερώνει τα ανεπιθύμητα συστατικά.»

Τώρα το Ινστιτούτο Τριαντάφυλλου καν Ελαιούχων Φυτών στο Καζανλάκ έχει πιστοποιημένο εργαστήριο. «Στην ουσία κάθε άνθρωπος μπορεί να καταλάβει εάν το ροδέλαιο είναι πραγματικό, αφήνοντάς του σε δροσερό δωμάτιο ή σε ψυγείο για λίγα δευτερόλεπτα», λέει η κα Τόντοροβα. «Εάν εμφανιστούν κρύσταλλα είναι πραγματικά ροδέλαιο .Επειδή το ροδέλαιο κάνει κρύσταλλα σε θερμοκρασία από 18 έως 22 βαθμούς Κελσίου. Εάν το υγρό δεν κάνει κρύσταλλα κάτι δεν είναι εντάξει.»

Στο Μουσείο του Τριαντάφυλλου μπορούμε να δούμε φωτογραφίες και πληροφορείς για ξακουστούς έμπορες που φήμιζαν εκτός των συνόρων της χώρας την ποιότητα του βουλγαρικού ροδέλαιου. Με την πάροδο του χρόνου το βουλγαρικό ροδέλαιο κερδίζει χρυσά μετάλλια σε εκθέσεις στη Βιέννη, το Παρίσι, τη Φιλαδέλφεια, το Σικάγο κ. ά., καθώς και πολλές άλλες διακρίσεις.Και σήμερα το βουλγαρικό ροδέλαιο είναι ένα από τα ποιο ακριβά και προτιμητέα για ξακουστές μάρκες αρώματα, κρέμες, λοσιόν. Χρησιμοποιείται και στην ιατρική για τη θεραπεία διάφορων παθήσεων. Το 2014 η ονομασία «Βουλγαρικό ροδέλαιο» προστατεύεται με πατέντα σαν βουλγαρικό προϊόν στο Μητρώο των Προστατευόμενων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γεωγραφικών Ενδείξεων.

Φωτογραφίες: Βενέτα Παβλόβα