Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι στις 6 Νοεμβρίου μαζί με τις προεδρικές εκλογές στη Βουλγαρία θα διενεργηθεί και δημοψήφισμα για τροποποίηση του Εκλογικού Νόμου. Η προϊστορία της απόφασης καταγράφει τον αυξανόμενο ενθουσιασμό υπέρ του δημοψηφίσματος ως έκφραση της άμεσης δημοκρατίας. Η πρωτοβουλία ανήκει σε γνωστό σόουμαν, που με τις πρωταρχικές του έξι ερωτήσεις κέρδισε τις καρδιές πολλών δυσαρεστημένων από τη βουλγαρική πολιτική ανθρώπων. Ποιος στις συνθήκες ανώριμης δημοκρατίας και επεκτεινόμενης πολιτικής διαφθοράς δε θα ήθελε να μειωθεί ο αριθμός των βουλευτών, να περιοριστεί η επιρροή της αγορασμένης ψήφου μέσω ηλεκτρονικής ψηφοφορίας και να νικηθεί η εγκληματικότητα με άμεση εκλογή των περιφερειακών διοικητών της αστυνομίας; Ακριβώς τις τρεις όμως αυτές ερωτήσεις το Συνταγματικό Δικαστήριο απέρριψε από τις ερωτήσεις του επικείμενου δημοψηφίσματος. Έτσι οι εκλογείς θα πρέπει να αποφασίσουν εάν οι βουλευτές να εκλέγονται πλειοψηφικά, εάν να καθιερωθεί η υποχρεωτική ψηφοφορία και εάν να μειωθούν οι κρατικές επιχορηγήσεις των κομμάτων.

Ανεξάρτητα από τις ερωτήσεις του επικείμενου δημοψηφίσματος και την ορισμένες φορές αρκετά θορυβώδη καμπάνια υπέρ ή κατά των δημοψηφισμάτων, ο ενθουσιασμός γύρω από την ιδέα για άμεση δημοκρατία στη Βουλγαρία δείχνει κατηγορηματικά ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών στην πολιτική τάξη και ιδιαίτερα στους ίδιους τους αντιπροσώπους τους στη Βουλή είναι στον πάτο. Κάθε 4 χρόνια εκλέγουμε 240 βουλευτές που κατά κανόνα μας αντιπροσωπεύουν και υπερασπίζονται τα συμφέροντά μας. Μόνο που η Βουλή τα τελευταία χρόνια έχει την πρωτιά ανάμεσα στους θεσμούς με τη μικρότερη εμπιστοσύνη των εκλογέων. Μέσω της μοντέρνας τελευταία μορφής του δημοψηφίσματος οι πολίτες απλώς προσπαθούν να ξαναποκτήσουν την αντιπροσωπευτικότητά τους στην εξουσία, αλλά είναι αναγκασμένοι να λύνουν ζητήματα της κρατικής πολιτικής. Σε δημοψήφισμα στις αρχές του 2013οι Βούλγαροι έπρεπε να αποφανθούν για το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας στη χώρα, απαντώντας στην ερώτηση: «Να αναπτύσσεται η πυρηνική ενέργεια στη Δημοκρατία της Βουλγαρίας με την κατασκευή νέου πυρηνικού σταθμού;». Ουσιαστικά το δημοψήφισμα ήταν για την ακόμα αδιευκρίνιστη μοίρα του δεύτερου πυρηνικού σταθμού στη Βουλγαρία στο Μπέλενε. Περίπου το 60% των συμμετεχόντων στο δημοψήφισμα απάντησε θετικά, που δε σημαίνει όμως αυτομάτως ότι υποστηρίζει την κατασκευή του εν λόγω σταθμού. Και αντίθετα: αυτοί που απάντησαν αρνητικά δεν είναι κατά της πυρηνικής ενέργειας γενικά, αλλά περισσότερο κατά του συγκεκριμένου σχεδίου. Τρεισήμισι χρόνια αργότερα ξέρουμε ότι το δημοψήφισμα αυτό δε έφερε σαφήνεια για το μέλλον του Πυρηνικού Σταθμού «Μπέλενε».

Το δημοψήφισμα για τόσο σημαντικά πολιτικά θέματα μετατοπίζει στην ουσία τις συζητήσεις από την προεκλογική εκστρατεία των κοινοβουλευτικών εκλογών. Τα κόμματα, που θα έπρεπε να αντιπροσωπεύουν ξεχωριστά στρώματα της κοινωνίας σπάνια προσφέρουν στους εκλογείς τη δυνατότητα να πληροφορηθούν για τις ιδέες για ανάπτυξη της χώρας πριν βάλουν τον σταυρό στο ψηφοδέλτιο. Αντί να συζητούν στην ουσία την προτεινόμενη κρατική πολιτική, στη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών τα κόμματα στη Βουλγαρία ασχολούνται συνήθως με εφήμερα θέματα και προσωπικές επιθέσεις,που κάνει αδύνατη τη διαμόρφωση μακροπρόθεσμων στόχων, ενώ η διαδοχικότητα στην πολιτική παραμένει κάτι ξένο για την κομματική ελίτ της χώρας.

Στο φόντο αυτό είναι εντελώς φυσικό οι πολίτες να ζητούν εναλλακτική λύση και τρόπο να αλλάξουν την πολιτική πραγματικότητα. Το δημοψήφισμα όμως δεν είναι το σωστό εργαλείο. Το αίσθημα ότι μέσω του δημοψηφίσματος οι πολίτες θα ξαναποκτήσουν την εξουσία είναι ψευδές, ακόμα περισσότερο όταν σόουμαναπό την οθόνη της τηλεόρασης εκμεταλλεύονται την απελπισία των ανθρώπων και προτείνουν δημοψήφισμα. Δεν είναι σοβαρό να αναμένεις από τους εκλογείς να διαμορφώνουν αρμόδια γνώμη σε τόσο ευρύ κύκλο ζητημάτων, αντικείμενο της κρατικής πολίτικης, όπως τα εκλογικά δικαιώματα ή την πυρηνική ενέργεια. Σε τέτοιες περιπτώσεις η εκλογή είναι διαισθητική. Από την απόφαση των πολιτών στο δημοψήφισμα δεν απορρέει ευθύνη, που στην ιδανική περίπτωση φέρουν οι πολιτικοί στη δημοκρατική κοινωνία .

Πρόκειται να δούμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στις αρχές Νοεμβρίου και σε τι θα οδηγήσει. Σίγουρο όμως είναι ότι το δημοψήφισμα δε θα κάνει μεγαλύτερη την εμπιστοσύνηστους δημοκρατικούς θεσμούς της Βουλγαρίας, ίσως όμως θα αυξήσει την τηλεθέαση του σόουμαν που το προκάλεσε.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα