Τα «Σπίτια του ψωμιού» είναι κοινωνικά κέντρα, στα οποία με δημιουργικό τρόπο ομάδες ανθρώπων ζυμώνουν ψωμί ή φτιάχνουν γλυκίσματα. Ιδρύτρια των σπιτιών είναι η Ναντέζντα Σάβοβα-Γκριγκόροβα, πολιτιστική ανθρωπολόγος και μελετητής, που εμπνέεται από τα βουλγάρικα πολιτιστικά κέντρα γνωστά σαν «τσιτάλιστα». Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 8 τέτοια σπίτια σε όλη τη Βουλγαρία, που συνδέονται με συγκεκριμένους φούρνους. Το ψωμί είναι σύμβολο του σπιτιού, της οικογενειακής εστίας, της ειρήνης. Και όχι μόνο μας χορταίνει, αλλά και μας βοηθά. «Ζυμώνοντας μαζί με άλλους ανθρώπους δημιουργούμε μια ζεστή και οικεία ατμόσφαιρα», λέει η Ζντράβα Βοντενιτσάροβα, συντονίστρια του δικτύου «Σπίτια του ψωμιού» που διοργανώνουν τη νεωτεριστική για τη Βουλγαρία «Θεραπεία με ψωμί». Πώς τα «Σπίτια του ψωμιού» φέρνουν τους ανθρώπους κοντά;

«Για τις μεγάλες εταιρείες προσφέρουμε την υπηρεσία Bread building /αντί του συνηθισμένου team building/», λέει η Ζντράβα Βοντενιτσάροβα. – «Άλλη μέθοδος που χρησιμοποιούμε για να φέρουμε τους ανθρώπους κοντά και να τους κάνουμε να νιώσουν μέρος του συνόλου είναι το «Θέατρο των ψίχουλων», όταν κατά τη διάρκεια μιας ερασιτεχνικής αυθόρμητης παράστασης, γύρω από συγκεκριμένο θέμα, οι συμμετέχοντες περνάνε από όλα τα στάδια της ετοιμασίας του ψωμιού. Κάθε συστατικό το συνδέουμε με κάποια παρομοίωση για τη ζωή, προσθέτουμε ζάχαρη κι αλάτι που συμβολίζουν τις ευτυχισμένες στιγμές και τις δυσκολίες, αφήνουμε τα μέλη της κάθε ομάδας να δημιουργήσουν τους δικούς τους συνειρμούς. Για τους μαθητές και τους φοιτητές έχουμε ασχολίες που συνδέονται με τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Οι συμμετέχοντες μοιράζονται τα όνειρά τους και ασκούν εποικοδομητική κριτική στους άλλους. Στο τέλος το ψωμί παίρνει τη μορφή των επιθυμητών επαγγελμάτων. Άλλα προγράμματά μας είναι το «Φούρνοι χωρίς σύνορα» και το «Φουρνάρηδες χωρίς σύνορα», στα οποία ζυμώνοντας οι συμμετέχοντες ανταλλάσουν γνώσεις και συνταγές. Η «Θεραπεία με ψωμί» είναι το πιο σημαντικό και το πιο δημοφιλές μας πρόγραμμα.»

Η θεραπεία με ψωμί είναι μια πρωτοβουλία που είναι στραμμένη ειδικά στους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Είναι δωρεάν και στρέφεται επίσης στις γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί, στους εξαρτημένους από ναρκωτικές ουσίες, στα ορφανά, στους τροφίμους των γηροκομείων και στους μετανάστες. Σκοπός είναι τα άτομα αυτά να αναπτύξουν τη δημιουργική τους σκέψη και τις κοινωνικές τους ικανότητες, έτσι ώστε να καταφέρουν να ενταχθούν στο περιβάλλον τους.

«Συνεργαζόμαστε με τρεις μόνιμες ομάδες ανθρώπων με ειδικές ανάγκες και με μετανάστες», συνεχίζει τη διήγησή της η Ζντράβα Βοντενιτσάροβα. – «Η θεραπεία με ψωμί αναπτύσσει τη δεξιοτεχνία και προκαλεί όλες τις αισθήσεις, γιατί συμπεριλαμβάνει και αρωματοθεραπεία. Η καλλιτεχνική δραστηριότητα ηρεμεί τους ανθρώπους, ενώ η ιδέα πως μόνοι τους καταφέρνουν να φτιάξουν το ψωμί τους ή χριστουγεννιάτικα γλυκίσματα, όπως σήμερα στο φούρνο «Ναντέζκο», τους δίνει αυτοπεποίθηση. Ακόμα κι αν υπάρχουν άνθρωποι που να αντιμετωπίζουν αυτά τα άτομα υποτιμητικά, εδώ οι συμμετέχοντες ανακαλύπτουν πως τα καταφέρνουν και είναι αποδεκτοί από τους γύρω τους. Ως τώρα έχουμε συνεργαστεί με 5-6 ομάδες μεταναστών. Πριν κάποιους μήνες ήρθαν γυναίκες από το Αφγανιστάν που ζύμωναν τόσο υπέροχα που μας έμαθαν τα δικά τους μυστικά. Η ιδέα αυτών των εργαστηρίων είναι να βοηθήσουμε τους μετανάστες να βγουν από τα κέντρα υποδοχής και να ενταχθούν στην κοινωνία μας.»

Άλλα προγράμματα των «Σπιτιών του ψωμιού» είναι τα «Ψωμί στο σκοτάδι», «Μουσική κουζίνας», «Μαθηματικά και γραμματική με ψωμί», «Φούρνοι της ειρήνης». Η ομάδα διοργανώνει και εκδηλώσεις, στις οποίες παρουσιάζονται ψωμιά από διάφορες χώρες. Τα εργαστήρια διεξάγονται κυρίως από εθελοντές που επιλέγονται να είναι άνθρωποι που περνάνε από δυσκολίες, έτσι ώστε να βοηθούνται και οι ίδιοι.

Το ψωμί των «Σπιτιών του ψωμιού» είναι πολύ νόστιμο και έχει εξαιρετική μυρωδιά. Για τη ζύμωσή του χρησιμοποιούνται μόνο βιολογικά αλεύρια και προζύμι. Όταν το βάλεις στο στόμα σου, σου θυμίζει το ψωμί που τρώγαμε παιδιά και τα λόγια της γιαγιάς ότι «το ψωμί είναι πιο νόστιμο όταν έχεις με ποιόν να το μοιραστείς».

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: Λουίζα Λάζαροβα