Ανάμεσα στα ενδιαφέροντα και επί πολλά χρόνια μελετημένα έργα στη Βουλγαρία είναι το ανάχωμα του οικισμού «Γιουνάτσιτε» /τα παλικάρια/, που βρίσκεται σε απόσταση 8 χλμ από την πόλη Πάζαρτζικ. Οι πρώτες ανασκαφές εκεί έκανε το 1939 ο αρχαιολόγος Βασίλ Μίκοφ. Αλλά έρχεται ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και οι μελέτες αναβάλλονται. Αργότερα σ’ αυτόν τον τόπο αρχίζουν και πάλι αρχαιολογικές μελέτες, που διαρκούν 40 χρόνια. Στην πραγματικότητα, ο τόπος προκαλεί ενδιαφέρον με το ότι ήταν επί πολλά χρόνια σε διάφορες περιόδους οικισμός. Περισσότερα μαθαίνουμε από τον αρχαιολόγο διδάκτορα Γιάβορ Μπογιατζίεφ:

«Το σίγουρο μέχρι τώρα είναι ότι η ζωή εκεί ξεκινάει κάπου πέντε χιλιάδες χρόνια π.Χ. με τα πρώτα στρώματα της Χαλκολιθικής Εποχής. Υπάρχουν εννέα οικισμοί της εποχής εκείνης. Στη συνέχεια η ζωή εκεί διακόπτεται για περίπου χίλια χρόνια. Αργότερα πάλι εγκαθίστανται εκπρόσωποι της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, από την οποία μελετήθηκαν 16 οικισμοί. Από την Εποχή των Θρακών έχουμε οικισμούς, καθώς και από τη Ρωμαϊκή Περίοδο, και στο τέλος έχουμε μία μεσαιωνική νεκρόπολη. Δηλαδή, από περίπου 6000 χρόνια π.Χ. έως το 1300-1400 μ.Χ. ο τόπος είναι κατοικημένος και οι οικισμοί εκεί αναπτύσσονται, κάτι που δεν συναντάται συχνά στη Γεραιά Ήπειρο. Και σχεδόν όλοι οι οικισμοί είναι συγκεντρωμένοι κυρίως στα Ανατολικά Βαλκάνια, όπου βρισκόμαστε και εμείς, και μπορεί να παρακολουθηθεί η σταδιακή ανάπτυξη των πολιτισμών.»

Έτσι ο αρχαιολογικός χώρος αποκαλύπτει την πορεία του πολιτισμού κατά τις χιλιετίες, τη διακοπή της ζωής και τον ερχομό νέου πληθυσμού. Όπως τονίζει ο Γιάβορ Μπογιατζίεφ, ειδικά για τη Χαλκολιθική Εποχή πρόκειται για το μεγαλύτερο συγκρότημα από τόσο αρχαία εποχή μέχρι στιγμής. Έχει έναν μεγάλο οικισμό, στη συνέχεια διαμορφώνεται μια οχυρωμένη ακρόπολη, το πρωτότυπο των μεταγενέστερων πόλεων.

«Κατά τα άλλα , ως προς την έκταση και την οργάνωσή του αντιστοιχεί σε αυτό που στη Μεσοποταμία, στον πολιτισμό της Σουμερίας, θεωρείται πόλη. Δηλαδή, με τα χαρακτηριστικά του, πρόκειται για τον πιο παλιό οικισμό στην Ευρώπη που ανταποκρίνεται στην έννοια της πόλης, δυο χιλιάδες χρόνια παλιότερος από παρόμοιους οικισμούς στη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο. Έτσι κι εμείς μπορούμε να δείξουμε έναν πολιτισμό, καλά ανεπτυγμένο, για τον οποίο έχουμε πολλές αποδείξεις. Πρόκειται για κεραμικό υλικό, το οποίο, δυστυχώς, είναι πολύ κατακερματισμένο, σπασμένο. Αλλά τα ευρήματα αποκαλύπτουν ένα εξαιρετικό επίπεδο τεχνολογίας, κατασκευής και διακόσμησης, μια εξαιρετική καλλιτεχνική γεύση.»

Θα προσθέσουμε ότι στις ανασκαφές βρέθηκε μια χρυσή χάντρα – προκαλεί έκπληξη η εμφάνιση επεξεργασμένου χρυσού στη Μέση Χαλκολιθική Εποχή. Σύμφωνα με τον Γιάβορ Μπογιατζίεφ, η χάντρα χρονολογείται περίπου 4600 χρόνια π.Χ., μπορεί όμως να αποδειχθεί και παλαιότερη. Οριστική απάντηση μπορεί να δώσουν οι επιπρόσθετες έρευνες. Ο ίδιος ο χρυσός δεν μπορεί να χρονολογηθεί, αλλά αυτό μπορεί να γίνει με έρευνες της κατοικίας όπου βρέθηκε, επεσήμανε ο αρχαιολόγος.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με Μουσείο και Περιφερειακό Ιστορικό Μουσείο του Πάζαρτζικ