Μια έκθεση μας μεταφέρει στα δημόσια λουτρά, στους οίκους ανοχής, στα υπνοδωμάτια για να μισανοίξει το πιο οικείο κόσμο των αστικών ανθρώπων από το πρώτο μισό του περασμένου αιώνα. Με τις 150 ζωγραφιές της η έκθεση «Ηλία Μπέσκοφ – ντροπή και πάθη» στην Αστική Πινακοθήκη του Πλόβντιβ αποκαλύπτει τα ζηλότυπα φυλαγμένα μύχια μυστικά.

Μετά το πραξικόπημα στη Βουλγαρία του 1934, όταν διαλύθηκε η Βουλή, απαγορεύτηκαν τα κόμματα και μια αυστηρή λογοκρισία επιβλήθηκε στον Τύπο, ο Ηλία Μπέσκοφ δεν μπορούσε πλέον να δημοσιεύει τις σαρωτικές γελοιογραφίες του. Στη συνέχεια άρχισε να ενδιαφέρεται για την ιδέα να ζωγραφίσει το ό, τι οι άνθρωποι κάνουν κρυφά, και γεμίζει τα σημειωματάριά του με ζωγραφιές καυλωμένων ανδρών, άσεμνων χηρών, εκδηλώσεων κατώτερων παθών. Έτσι γεννιούνται τα σκίτσα που ήδη εκτέθηκαν στην Αστική Πινακοθήκη Σόφιας, και τώρα παρουσιάζονται στην γκαλερί του Πλόβντιβ.

«Η έκθεση έχει δύο στόχους - να φέρει στο φως άγνωστα σκίτσα που ο Ηλία Μπέσκοφ έκανε μόνο για τον εαυτό του, και να παρακολουθήσει την εξέλιξή του ως καλλιτέχνη στην πορεία των χρονών» - λέει ο επιμελητής της Κρασιμίρ Ιλίεφ. – «Είναι ευαίσθητος ως γελοιογράφος και ανταποκρίνεται σε κάθε πολιτικό γεγονός, αλλά και ενδιαφέρεται για τον κρυφό προσωπικό κόσμο των ανθρώπων. Επιπλέον, πιστεύει ότι ο προσωπικός κόσμος επηρεάζει κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά, ακόμα και στην πολιτική.»

Όταν το 1938 ο Ηλία Μπέσκοφ κάνει την πρώτη του έκθεση, οι κριτικοί τον αποκαλούν «δικαστής του ελαττωματικού στη ζωή» .Αλλά ο ίδιος λέει ότι δεν είναι δικαστής για να καταδικάζει.

«Είναι πραγματικά τα πιο ανθρώπινα πράγματα», λέει ο επιμελητής. – «Στην εποχή του, για παράδειγμα, θεωρήθηκε ότι η επίσκεψη ενός ώριμου άνδρα στους οίκους ανοχής δεν υπόκειται σε καταδίκη. Φυσικά τα κέντρα αυτά ήταν αρκετά δημοφιλή ανάμεσα στους καλλιτέχνες. Τα δημόσια λουτρά είναι επίσης ένα πολύ περίεργο μέρος που ο Ηλία Μπέσκοφ φανταζόταν και απεικόνιζε. Ο ίδιος έλεγε ότι δε ζωγραφίζει τους ανθρώπους, αλλά τους αναδημιουργεί. Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να δημιουργήσει γυναίκες στα λουτρά, όπως το έκανε συχνά, διασκεδάζοντας, ή για παράδειγμα μια οικογένεια στο μπάνιο της, όπου, φυσικά, κανείς δεν θα μπορούσε να κρυφοκοιτάξει.»

Εκτός από τις ζωγραφιές, οι θεατές μπορούν επίσης να δουν και τις σκέψεις του καλλιτέχνη, που άφησε στα σημειωματάριά του. Πρόσφατα δημοσιεύθηκε το βιβλίο του «Μαύρο σημειωματάριο» μετά από 57 χρόνια, όσα χρόνια και ζούσε ο Ηλία Μπέσκοφ. Στις σελίδες του ο καλλιτέχνης έδωσε μια ανελέητη διάγνωση της περιβάλλουσας πραγματικότητας, ενώ η Κρατική Ασφάλεια έχει γεμίσει επιμελώς με περισσότερες από 200 σελίδες τον φάκελό του.

«Ορισμένα κομμάτια των ομιλιών του δημοσιεύονται για πρώτη φορά», προσθέτει ο Κρασιμίρ Ιλίεφ. – «Δεν είναι όμως από το «Μαύρο σημειωματάριο» αλλά από άλλο, σε κόκκινο χρώμα, και δεν έχουν δημοσιευθεί πουθενά πριν. Σε αυτά τα ιδιόμορφα ημερολόγια του έχει γράψει τις σκέψεις του, που δεν μπορούσε να πει ούτε σε δημόσιους χώρους, ούτε μπροστά σε φίλους.»

Ο Ηλία Μπέσκοφ είναι ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους του 20ου αιώνα. Και όταν οι ζωγραφιές του γίνονται γνωστά και έξω από τα σύνορα της Βουλγαρίας, συγκρίνεται με τα μεγαλύτερα ονόματα όλων των εποχών - Ρέμπραντ, Γκόγια. Αλλά όχι λιγότερο σημαντικό είναι ότι ένας μεγάλος άνθρωπος στέκεται πίσω από τον μεγάλο δημιουργό. «Αγαπώ τους ανθρώπους», θα ομολογήσει ο ζωγράφος στο κόκκινο σημειωματάριο του. «Από τίποτε άλλο δεν συγκινώ, δε σιχαίνομαι, δεν κλαίω και δεν λιποθυμώ από φόβο όπως από τους ανθρώπους... Όλη την πίκρα της ζωής μου μετατρέπω σε καθαρό χαμόγελο, με το οποίο ειλικρινά συναντώ κάθε πρόσωπο.»

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα