Στο κέντρο της Σόφιας είναι συγκεντρωμένα πολλά πολιτιστικά και αρχιτεκτονικά μνημεία που μαρτυρούν την χιλιετή ιστορία της πόλης. Ένα από τα πνευματικά μνημεία είναι η αρχαία εκκλησία της «Αγίας Πέτκα Στάρα /Παλιά/». Όπως εξήγησε ο πατήρ Νικολάι, επίσκοπος της εκκλησίας, είναι αφιερωμένη στην Αγία Πέτκα του Τίρνοβο, ή αλλιώς Αγία Παρασκευή η Επιβατηνή, που γεννήθηκε στους Επιβάτες (Θράκη) και έζησε τον 9^ο αιώνα μ.Χ. Η εκκλησία τιμά την μνήμη της στις 14 Οκτωβρίου.

Στη νότια είσοδο της εκκλησίας υπάρχει επιγραφή «Αρχαίος ναός της Αγίας Πέτκα 1241», λέει ο ιερωμένος. Αυτό σημαίνει ότι το ίδιο έτος η εκκλησία ανανεώθηκε ή υψώθηκε πάνω σε παλιά θεμέλια προς τιμήν της μεταφοράς των λειψάνων της Αγίας Παρασκευής (Πέτκα) στην πόλη Τίρνοβο, πρωτεύουσα του τότε Βουλγαρικού Βασιλείου. Η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη του ναού βρίσκεται στα αρχεία του 16^ου αιώνα. Σύμφωνα με αυτά, οι ορθόδοξοι Βούλγαροι στη Σόφια τότε ζούσαν σε 16 μαχαλάδες. Φυσικό πνευματικό κέντρο της πόλης ήταν η Μητρόπολη της Σόφιας με την Εκκλησία της «Αγίας Πέτκα Στάρα». Από τον ίδιο αιώνα είναι η γραπτή μαρτυρία του γερμανού ταξιδιώτη Στέφαν Γκέρλαχ, ο οποίος αναφέρει την εκκλησία αυτή.

Ο συνομιλητής μας εξηγεί ότι στο όνομα της αγίας προστέθηκε το επίθετο «παλιά» για να δείξει ότι η εκκλησία είναι η αρχαιότερη απ’ όλες τις αφιερωμένες στην Άγια Πέτκα ή Παρασκευή στη Σόφια και για να διαφέρει από την εκκλησία της «Αγ. Πέτκα Σάμαρντζίισκα», αφιερωμένη στη μεγαλομάρτυρα Παρασκευή από την Μικρά Ασία η οποία έζησε τον 3- 4^ο αιώνα μ.Χ.

Πρόκειται για μονόκλιτη βασιλική, συνεχίζει ο πατέρας Νικολάι. Ο κεντρικός χώρος είναι περίπου ενάμιση μέτρο χαμηλότερος από το νάρθηκα και είναι στο ίδιο επίπεδο με τη γειτονική Ροτόντα του «Αγίου Γεωργίου», η οποία χρονολογείται στον 4^ο αιώνα μ.Χ. Μερικοί σύγχρονοι μελετητές θεωρούν ότι η Αγία Πέτκα χτίστηκε τον 8^ο αιώνα στο πλαίσιο του ανακτορικού συγκροτήματος του σεβαστοκράτορα Καλογιάν - τότε διοικητή της Σρεντέτς /σημερινή Σόφια/. Υπάρχει και μια άλλη άποψη ότι παράλληλα με το ανακτορικό συγκρότημα υπήρχε και μητροπολιτικό και ο ναός αποτελούσε μέρος του.

Ο πατήρ Νικολάι αναφέρει ότι δεν υπάρχουν πληροφορίες η εκκλησία να γκρεμίστηκε, να μετατράπηκε σε τζαμί ή να έκλεισε κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας. Αναφέρεται όμως ότι την εποχή εκείνη είχε επισκευαστεί και ο Γκέρλαχ, στο έργο του «Ημερολόγιο ενός ταξιδιού μέχρι την Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη», την περιγράφει ως «μικρή μονόκλιτη εκκλησία πλούσια διακοσμημένη με τοιχογραφίες». Ακόμα και σήμερα στις κόγχες στον ιερό βωμό φαίνονται οι τοιχογραφίες που χρονολογούνται στον 15^ο αιώνα και που έχουν αναπαλαιωθεί από ομάδα συντηρητών που εργάστηκε την περίοδο 2001-2002. Ο συνομιλητής μας εξηγεί ότι από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα, η εκκλησία είναι συνδεδεμένη με την Μητρόπολη της Σοφίας και έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πνευματική ζωή των Ορθόδοξων Χριστιανών.

Η Αγία Πέτκα θεωρείται ουράνια προστάτισσα του βουλγαρικού λαού. Ακόμα και σήμερα ο ναός προσελκύει πιστούς με τα πολλά κειμήλια που φυλάσσονται σ’ αυτόν.

Ένα από τα αρχαιότερα ιερά εκεί είναι το δέντρο, στο οποίο πέθανε βασανισμένος ο Άγιος Θεράπων, η μνήμη του οποίου τιμάται στις 27 Μαΐου, λέει ο πατέρας Νικολάι. Υπάρχουν πολλές παλιές εικόνες που χρονολογούνται στον 18^ο και 19^ο αιώνα. Μεταξύ αυτών είναι και η θαυματουργή εικόνα της αγίας Πέτκα - Παρασκευής με μέρος των δίκαιων λείψανων και κομμάτι του Ζωηρού Σταυρού του Κυρίου.

Το 2018 η Αυτού Αγιότητά του ο βούλγαρος Πατριάρχης Νεόφυτος μετέφερε στην εκκλησία για προσκύνημα την ρόμπα της Αγίας, η οποία βρίσκεται συνήθως στην πόλη Ιάσιο της Ρουμανίας. Στον ιερό βωμό διατηρούνται λείψανα του Αγίου Χαράλαμπου, του Αγίου Θεόδωρου Στρατηλάτη και του Αγίου Παντελεήμονα. Εδώ βρίσκεται και η ιερή παντόφλα του Αγίου Σπυρίδωντου Θαυματουργού, επισκόπου Τριμυθούντος, αγιασμένη μαζί με τα λείψανά του στην Κέρκυρα. Όλα αυτά τα κειμήλια πλουτίζουν την πνευματική ζωή και τη προσευχή του καθενός που ήρθε για να προσκυνήσει με πίστη στην εκκλησία μας, καταλήγει ο Πατέρας Νικολάι με την ευχή ο Θεός να προστατεύει τους ανθρώπους σε αυτόν τον κόσμο και να τους δίνει υγεία, ευτυχία και πολλές πνευματικές δυνάμεις.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα