Στην βουλγάρικη πόλη Σούμεν υπάρχει εδώ και 70 χρόνια ένα μουσείο αφιερωμένο στον ούγγρο επαναστάτη Λάγιος Κόσουτ. Πρόκειται για το Μουσείο Βουλγαρο-Ουγγρικής Φιλίας και Βουλγαρο-Ουγγρικών Πολιτιστικών Σχέσεων. Ο Λάγιος Κόσουτ ήταν εθνικός ήρωας της Ουγγαρίας γιατί ηγήθηκε της Ουγγρικής Επανάστασης του 1848 – 1849.

Η Ουγγαρία έχασε την ανεξαρτησία της το 1526 μετά την μάχη στην πόλη Μόχατς (λιμάνι στην δεξιά όχθη του Δούναβη) όταν ο Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής επέβαλε την Οθωμανική κυριαρχία που κράτησε περίπου ενάμιση αιώνα. Στα τέλη του 17ου αιώνα η Αυστριακή Αυτοκρατορία κήρυξε πόλεμο στην Τουρκία και προσάρτησε στην επικράτειά της αυτά τα εδάφη τα οποία ονομάστηκαν Ουγγρικό βασίλειο και είχαν μερική αυτοδιοίκηση.

Στις αρχές του 19ου αιώνα η Ουγγαρία επηρεάστηκε από τα κινήματα της αναγέννησης του εθνικισμού. Στο ιστορικό πλαίσιο επαναστάσεων στο Παρίσι και τη Βιέννη, το 1848 μια ριζοσπαστική παράταξη με επικεφαλείς τον Σαντόρ Πετιοφί και τον Γιοζέφ Ιρινί οργάνωσαν επανάσταση στην Πέστη και έδιωξαν τους υποτελείς του αυστριακού αυτοκράτορα, Φερδινάνδου Α΄, ζητώντας την δημιουργία εθνικού ουγγρικού κοινοβουλίου και ένωση με το Μεγάλο Δουκάτο της Τρανσυλβανίας.

Ο αυτοκράτορας ικανοποίησε την απαίτηση των Ούγγρων για εθνικό κοινοβούλιο και για νομοθετικές τροποποιήσεις, αλλά μια παράταξη του κοινοβουλίου δεν ικανοποιήθηκε από αυτές τις υποχωρήσεις και συνέχισε την αντίσταση. Επικεφαλής αυτής της παράταξης ήταν ο υπουργός Οικονομικών, ευγενής Σλοβακικής καταγωγής, Λάγιος Κόσουτ του Ούντβαρντ και της Κοσουτφάλβα, που έγινε πρόεδρος της κυβέρνησης της Ουγγαρίας. Ο Κόσουτ πολέμησε ενάντια στον γιο του Φερδινάνδου, Φραγκίσκο Ιωσήφ Α΄ (βασιλιάς της Ουγγαρίας από τον Δεκέμβριο 1848 ως τον Νοέμβριο 1916), αλλά έχασε και αναγκάστηκε να εκπατριστεί.

Το 1849 ο Κόσουτ βρήκε άσυλο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και φιλοξενήθηκε έως το 1851 στο σπίτι του δημάρχου της βουλγαρικής χριστιανικής κοινότητας, Χατζή Ντιμιτράκη Χατζή Πάνεφ, στο Σούμεν, λέει η Στανιμίρα Άνγκελοβα, έφορος του Μουσείου «Οικία Λάγιος Κόσουτ». Αυτό το κτίριο σήμερα είναι το Μουσείο.  Μετά την δημιουργία Βουλγαρο-Ουγγρικού συλλόγου στη Σόφια οι κάτοικοι του Σούμεν αποφάσισαν κι εκείνοι να ιδρύσουν τον ίδιο θεσμό (1926). Το 1933 τοποθετήθηκε αναθηματική πλάκα στο σπίτι και για την τελετή την πόλη επισκέφτηκε ουγγρική αντιπροσωπεία. Από τότε την οικία, που μετατράπηκε σε μουσείο το 1949, επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες. Εκεί διοργανώνεται και Διαγωνισμός Βουλγάρικης και Ουγγρικής ποίησης.

Μετά την διαμονή του στην Βουλγαρία ο Λάγιος Κόσουτ ταξίδεψε στην Αγγλία, την Αμερική, τη Γαλλία και τέλος, την Ιταλία, όπου συνδέθηκε με τον Ματσίνι και τον Γκαριμπάλντι, με την ελπίδα να προωθηθούν ενιαία τα ζητήματα της ανεξαρτησίας της Ιταλίας, της Πολωνίας και της Ουγγαρίας. Εγκαταστάθηκε στο Τορίνο, όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του .

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα