Η βουλγαρική οικονομία λειτουργεί καλά, αλλά όλο και καταπνίγεται από την έλλειψη εργασίας, παρά την αύξηση των εξαγωγών, της εγχώριας κατανάλωσης και των επενδύσεων. Το 2018, η αύξηση του ΑΕΠ έφτασε το 3,1%, ενώ το προηγούμενο έτος ήταν 3,6%. Οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ και της Fitch Ratings για το 2019 είναι 3,3% ή ίσως και καλύτερες, αλλά η Βουλγαρία παρουσιάζει σημαντική καθυστέρηση σε ρυθμούς ανάπτυξης σε σύγκριση με άλλα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπου η αύξηση 6-7% θεωρείται φυσιολογική. Η καθυστέρηση οφείλεται, κυρίως, στην έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού.

Έλλειψη εργαζομένων, σε ορισμένους τομείς, υπάρχει σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες και η Βουλγαρία δεν αποτελεί εξαίρεση. Όμως εδώ η κατάσταση είναι πιο ιδιόμορφη λόγω πολλών και διαφόρων παραγόντων.

Ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η ανεργία. Εφόσον υπάρχει έλλειψη εργασίας, οι άνεργοι θα έπρεπε να είναι ελάχιστοι. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει απόλυτα στη Βουλγαρία, αν και το ποσοστό της ανεργίας είναι σχετικά αποδεκτό και ανέρχεται, σχεδόν, στο 6,2%. Είναι σχεδόν ομόφωνη η άποψη ότι οι άνεργοι είναι εκτός της αγοράς εργασίας εξαιτίας της παντελούς έλλειψης προσόντων και επαγγελματικών δεξιοτήτων. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πρακτικά άχρηστη και ανεπιθύμητη ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι δύσκολα κατατάσσονται στην κατηγορία «Εργατικό δυναμικό». Την κατηγορία αυτή πλησιάζουν ,σε σημαντικό ποσοστό, οι νέοι της Βουλγαρίας. Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, το 18% του συνόλου των νέων ηλικίας 15 έως 29 ετών, δεν σπουδάζουν, δεν αναζητούν εργασία και ζουν με κοινωνικές παροχές ή με τα χρήματα που τους δίνουν οι γονείς τους.

Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της Βουλγαρίας, ο πληθυσμός της οποίας πλησιάζει τα 7 εκατομμύρια, ανέρχεται στα 3.240.000 άτομα. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Βιομηχανικού Κεφαλαίου της Βουλγαρίας, υπάρχει έλλειψη 500 χιλιάδων εργαζόμενων, τους οποίους αναζητούν ενεργά στην αγορά εργασίας. Όχι μόνο στην εγχώρια αγορά εργασίας, αλλά και στο εξωτερικό, και μεταξύ των συνταξιούχων Βουλγάρων. Οι επιχειρήσεις ζητούν από το κράτος να διευκολύνει την πρόσβαση αλλοδαπών στην αγορά εργασίας της Βουλγαρίας, κυρίως στον τομέα του τουρισμού, αλλά και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Παρόμοια προσπάθεια είχε γίνει πέρυσι, όταν αρκετοί χιλιάδες νέοι από την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Μολδαβία, εργάστηκαν στα βουλγαρικά θέρετρα της Μαύρης Θάλασσας. Αλλά αυτή δεν είναι σίγουρη λύση, διότι η Βουλγαρία - η φτωχότερη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προσφέρει χαμηλές αμοιβές και δεν είναι ελκυστική σε σύγκριση με την Ελλάδα ή την Τουρκία. Η κυβέρνηση πιστεύει ότι θα είναι καλύτερα εάν ένα μέρος των 1,5 εκατ. βούλγαρων που έχουν μεταναστεύσει, επιστρέψει στη Βουλγαρία με τη συσσωρευμένη εμπειρία και δεξιότητές του, εξετάζει μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση και, επιπλέον, παρατηρείται μια διστακτική διαδικασία επαναπατρισμού. Αλλά θα είναι ψευδαίσθηση να πιστέψουμε ότι η έλλειψη εργατικών χεριών μπορεί να ξεπεραστεί τον επαναπατρισμό των βούλγαρων μεταναστών. Πολύ πιο ελπιδοφόροι, από την άποψη αυτή, είναι οι συνταξιούχοι, οι οποίοι όχι μόνο αυξάνονται, αλλά διαθέτουν και την απαραίτητη εμπειρία και προσόντα. Επιπλέον, οι περισσότεροι από αυτούς λαμβάνουν μίζερες συντάξεις και χρειάζονται πρόσθετα έσοδα. Τι πιο καλό από το να συνεχίσει κανείς να εργάζεται στην προηγούμενη ειδικότητά του και να ασκεί το προηγούμενο επάγγελμά του έναντι αμοιβής. Αυτή είναι η τύχη 146 χιλιάδων Βούλγαρων που προσθέτουν ένα μηνιαίο μισθό στη σύνταξή τους. Ωστόσο, αυτό κρύβει και μια αρνητική πλευρά, γιατί οδηγεί στην επικίνδυνη γήρανση του εργατικού δυναμικού, το οποίο, όσο γερνά γίνεται όλο και πιο ανεπαρκές σε ό, τι αφορά στις νέες τεχνολογίες και καινοτομίες.

Δεν υπάρχει μαγικό ραβδί για τη λύση του προβλήματος που προκαλεί η έλλειψη εργατικού δυναμικού στη Βουλγαρία. Ένα μέρος των προβλημάτων προέρχεται από το εξωτερικό, ένα άλλο μέρος οφείλεται σε εσωτερικούς παράγοντες. Το κοινό εντοπίζεται στο ότι δεν έχουν μια άμεση και μόνιμη λύση. Αυτό αναγνώρισε και ο υπουργός Εργασίας Μπίσερ Πετκόφ, ο οποίος έκανε την απαισιόδοξη πρόβλεψη ότι το εργατικό δυναμικό της Βουλγαρίας θα συνεχίσει να μειώνεται και το 2032 θα είναι κατά 3,4% λιγότερο από σήμερα. Αυτή η προοπτική φαίνεται αρκετά πραγματική, σε συνάρτηση με τα στοιχεία του Συνδέσμου Βιομηχανικού Κεφαλαίου της Βουλγαρίας, ότι στα 100 άτομα που συνταξιοδοτούνται αντιστοιχούν 63, που ενηλικιώνονται και μπαίνουν στην αγορά εργασίας.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης