«Εκεί, όπου υπάρχουν οικονομικοί πόροι, δημιουργούνται συνθήκες για ανάπτυξη πνευματικού πολιτισμού και διάφορων παραδοσιακών επαγγελμάτων, κάτι που εξηγεί και την άνθηση του τόπου» - λέει ο Βεσελίν Χατζιάνγκελοφ, διευθυντής του Ιστορικού Μουσείο στο Σάμοκοβ. – «Το Σάμοκοβ είναι και μια περιοχή σταυροδρομιών, στην οποία αναμιγνύονται μερικές λαϊκές ομάδες, που συνδυάζουν σκέψη και πολιτισμό. Η θρησκεία επίσης άσκησε επίδραση – στην περιοχή βρέθηκαν πάνω από 12 ναοί της Πρώιμης Χριστιανικής Περιόδου, οι οποίοι χρονολογούνται στον 4^ο – 6^ο αιώνα. Η πόλη είναι ανάμεσα στα μεγάλα μοναστηριακά κέντρα της Βουλγαρίας. Κατά την περίοδο 17^ο – 18^ο αιώνα η περιοχή του Σάμοκοβ βρίσκεται στα σύνορα του λεγόμενου Μικρού Άγιου Όρους της Σόφιας. Η μοναστική κοινότητα που χτίζει εκκλησίες και μοναστήρια στα βουνά Βίτοσα, Πλάνα, Βερίλα και Ρίλα ασκεί επίδραση στην γενική ανάπτυξη. Από τη μία, η χριστιανική ανάκαμψη, που στις συνθήκες Οθωμανικής Κυριαρχίας αποτελεί βασικό στοιχείο για τη διατήρηση της ταυτότητας και της πίστης, και από την άλλη, οι καλές οικονομικές προοπτικές, είναι σοβαρές προϋποθέσεις η πόλη να μετατραπεί σε πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο.»

Από το 1557 μέχρι το 1907 το Σάμοκοβ είναι κέντρο επαρχίας που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της βουλγαρικής γλώσσας και πνεύματος. Από τότε είναι οι πέντε υπάρχουσες εκκλησίες στην πόλη. Η πρόοδος καθορίζει και την ανάπτυξη της παιδείας. Έρχονται οι πρώτοι δάσκαλοι – Νεόφυτος της Ρίλα, ο οποίος είναι και γραμματέας του μητροπολίτη Ιγνατίου, η Μπάμπα Νεντέλια Καραιβανόβα – δασκάλα και επαναστάτης, Ζαχάρι Κρούσα – δημιουργός σχολικών και αναγεννησιακών βιβλίων, Ντιμίταρ Μπλαγκόεφ – με συμβολή στην μεθοδολογία διδασκαλίας ανάγνωσης και γραφής. 

Στα τέλη του 18^ου αιώνα γεννιέται η Καλλιτεχνική Σχολή του Σάμοκοβ, ο ιδρυτής της οποίας είναι ο Χρίστο Ντιμιτρόφ, πατέρας του πρώτου ζωγράφου που δημιούργησε κοσμική ζωγραφική – Ζαχάρι Ζογκράφ. Μέχρι τον τελευταίο ζωγράφο, Μιχαήλ Μπελστόινεφ (1858-1923) επί 170 χρόνια είναι γνωστοί 100 περίπου ζωγράφοι. Έργα τους φυλάσσονται στη Μόσχα, την Ιερουσαλήμ, το Άγιον Όρος. Αυτή η διάδοση υποδειγμάτων της Σχολής του Σάμοκοβ επέβαλε τη γνώμη ότι είναι η μεγαλύτερη και η σημαντικότερη. Άλλο γένος ζωγράφων είναι το Ντοσπέφσκι. Ο Στανισλάβ Ντοσπέφσκι είναι ο πρώτος ζωγράφος με ακαδημαϊκή εκπαίδευση. Ο γενάρχης του γένους Ομπραζοπίσοφ – Ιβάν, είναι ο δημιουργός του πρώτου αναγεννησιακού πορτρέτου του 1829. Οι ζωγράφοι του Σάμοκοβ ταξίδευαν, επικοινωνούσαν με άλλους ζωγράφους, εργάζονταν σε εκκλησίες και μοναστήρια στη Σερβία, τη Μακεδονία, τον Άθω. Στο Ιστορικό Μουσείο του Σάμοκοβ φυλάσσεται ένα μέρος του αρχείου του Ζαχάρι Ζογκράφ και του Νικόλα Ομπραζοπίσοφ με σημειώματά τους για τον τρόπο εργασίας τους. Ο Ζαχάρι Ζογκράφ αγόραζε ιταλικά άλμπουμ, για να μαθαίνει τις αναλογίες και την ανατομία, κάτι που μιλάει για ενδιαφέροντα πέρα από τους κανόνες της αγιογραφίας.

Το Σάμοκοβ είναι η πόλη, στην οποία εμφανίζεται και το πρώτο τυπογραφείο.

«Το 1828 ο Νικόλα Καραστογιάνοφ αγοράζει τυπογραφικό πιεστήριο από τη Σερβία, που εισάγει παράνομα», εξηγεί ο Χατζιάνγκελοφ. – «Τα επίσημα τυπογραφεία είχαν άδεια από τον σουλτάνο. Διασώθηκαν γράμματα, με τα οποία ο Νικόλα και ο γιος του Αναστάς κάνουν προσπάθειες να λάβουν άδεια, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Παρά το γεγονός αυτό, εκδίδουν 30 βιβλία περίπου και πολλές στάμπες εικόνων. Και εάν ο πατέρας είναι ο πρώτος επαγγελματίας τυπογράφος, ο γιος – Αναστάς, γίνεται ο πρώτος επαγγελματίας φωτογράφος. Γίνεται αυλικός φωτογράφος, δημιουργός των πιο διάσημων φωτογραφιών κοινωνικών παραγόντων και επαναστατών του πρόσφατου παρελθόντος.»

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα