Μετά την Απελευθέρωση της Βουλγαρίας το 1878 το βουλγάρικο έθνος χρειαζόταν χρόνο για να ανασυγκροτηθεί και να κατοχυρώσει το κράτος – άρχισαν να δημιουργούνται θεσμοί και εγκρίθηκε Σύνταγμα (λινκ). Οι σχέσεις με την Ρωσία πάντα στηριζόμενες σε συμφέροντα, μετά την Ένωση του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας με την Ανατολική Ρωμυλία (1885) υπό την ηγεσία του Πρίγκιπα Αλέξανδρου Μπάτενμπεργκ, χειροτέρευσαν και την περίοδο 1886-1896 διακόπηκαν.

Το 1887 Πρίγκιπας της Βουλγαρίας στέφθηκε ο Φερδινάνδος Α΄ Σαξ-Κόμπουργκ Γκότα η Ρωσία όμως δεν τον αναγνώρισε. Τα πράγματα άλλαξαν το 1894 όταν πέθανε ο ρώσος αυτοκράτορας Αλέξανδρος Γ΄ και τον διαδέχθηκε ο Νικόλαος Β΄ που έγινε νονός του διαδόχου Μπορίς Γ΄. Επίσημα ο Φερδινάνδος αναγνωρίστηκε από τις Μεγάλες  Δυνάμεις το 1896 και εφόσον σταθεροποίησε το θρόνο του ξεκίνησε μια καμπάνια για τον εκσυγχρονισμό και τον καλλωπισμό της βουλγάρικης πρωτεύουσας η οποία έγινε μια αντάξια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα μετά την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας (1908) και την προαγωγή του Πρίγκιπα Φερδινάνδου σε Βασιλιά.

«Το 1898 ο Σύλλογος των Εθνοφρουρών της Σόφιας πρότεινε να σχηματιστεί Επιτροπή «Τσάρος Απελευθερωτής» η οποία να ανακηρύξει Διαγωνισμό για την κατασκευή μνημείου αφιερωμένου στην Απελευθέρωση της Βουλγαρίας, λέει ο διδάκτωρ Μιχαήλ Σίμοβ από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Σόφια. Πρόεδρος της Επιτροπής έγινε ο Στογιάν Ζαΐμοβ (1853-1932) και η ιδέα υποστηρίχτηκε από τον Πρίγκιπα Φερδινάνδο ο οποίος έδωσε και τα πρώτα χρήματα για την καμπάνια και δη 50 000 χρυσά λέβα. Αργότερα μεγάλο ποσό ενέκρινε και το Κοινοβούλιο ενώ τα υπόλοιπα χρήματα προήλθαν από κοινωνικές οργανώσεις αλλά και από τα κέρδη από ένα ειδικό γραμματόσημο με την μορφή του Αυτοκράτορα Αλέξανδρου Β΄».

Ο Αλέξανδρος Β΄ κυβέρνησε την Ρωσική Αυτοκρατορία από το 1855 έως το 1881 και τον αποκάλεσαν Απελευθερωτή γιατί κατάργησε την δουλοπαροικία. Η πολιτική του συνδεόταν με φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Στην Βουλγαρία τον αποκαλούν Ελευθερωτή και γιατί επί της βασιλείας του και χάρη στον Ρωσο-Τουρκικό Πόλεμο που διεξήγαγε το 1877-1878, απελευθερώθηκε η χώρα μας.

Ο διαγωνισμός για το μνημείο στην Σόφια ανακηρύχτηκε το 1900 και ήταν διεθνής. Όλοι οι 31 συμμετέχοντες είχαν λίστα με γεγονότα και στοιχεία τα οποία έπρεπε να αναπαραστήσουν σε μακέτες που εκτέθηκαν στην πριγκιπική κονίστρα όπου φυλάσσονταν οι άμαξες (σήμερα στη θέση της βρίσκεται η Εθνική Βιβλιοθήκη). Τον διαγωνισμό κέρδισε ο γλύπτης Αρνάλντο Τζόκι από την Φλωρεντία.

Το μνημείο βρίσκεται στην πλατεία απέναντι από την Βουλή και έχει ύψος 12 μέτρα. Το βασικό πρόσωπο είναι ο Τσάρος ο οποίος ιππεύει και στο δεξί του χέρι κρατά το Μανιφέστο της ανακήρυξης του Πολέμου. Στο βόρειο τμήμα δεσπόζει η θεά Νίκη και την ακολουθούν οι στρατηγοί Γκούρκο και Σκόμπελεβ και ο διπλωμάτης κόμης Ιγκνάτιεβ. Μεταξύ των Βουλγάρων Εθνοφρουρών που αναπαρίστανται σ’ αυτό το τμήμα ξεχωρίζει ο Ντιμίταρ Πετκόβ που έγινε κατόπιν δήμαρχος της Σόφιας. Στο κάτω μέρος του μνημείου αναπαρίστανται η Μάχη της Στάρα Ζαγκόρα (1877), η Υπογραφή της Συνθήκης του Σαν Στεφάνο (3 Μαρτίου 1878) και η Ιδρυτική συνέλευση στο Βελίκο Τάρνοβο (1879). Στην νότια πλευρά απεικονίζεται ο βουλγάρικος λαός.

Το μνημείο αυτό στέκεται στην Σόφια πάνω από έναν αιώνα ανεξάρτητα από τις πολιτικές παρατάξεις και αντιπαραθέσεις. Το 2013 ήταν ανακαινισμένο και παραμένει το πιο επιβλητικό αξιοθαύμαστο καλλιτέχνημα του Τρίτου Βουλγάρικου Βασιλείου.

Φωτογραφίες: bgnes, ΚΘΜΑ, αρχείο, Σβ. Ντιμιτρόβα

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα