Σύμφωνα με κυβερνητική απόφαση, μέσα σε ένα χρόνο, το κράτος θα κατασκευάσει και θα θέσει σε λειτουργία τουλάχιστον 100 πρατήρια καυσίμων σε μεγάλες πόλεις και αυτοκινητόδρομους της χώρας. Η είδηση αυτή προκάλεσε ζωηρά και αντιφατικά σχόλια.

Μέχρι τώρα, η αγορά καυσίμων στη χώρα ήταν εξ ολοκλήρου στα χέρια ιδιωτικών και, πιο συγκεκριμένα, ξένων επιχειρήσεων, όπου κυριαρχούσαν πολλές μεγάλες διεθνείς εταιρείες. Τώρα το κράτος εισέρχεται σε αυτήν την επιχειρηματική επικράτεια με τον φιλόδοξο στόχο να καταστήσει τη νέα Κρατική Πετρελαϊκή Επιχείρηση σε έναν από τους κύριους παίκτες στις αγορές λιανικής και χονδρικής.

Τι κρύβεται πίσω από αυτές τις προθέσεις και τι περιμένουν οι καταναλωτές στη Βουλγαρία;

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα κυβερνητικής παρέμβασης στο εμπόριο καυσίμων σε ολόκληρο τον κόσμο, ορισμένα αποθαρρυντικά κι άλλα με καλύτερα αποτελέσματα. Η Βενεζουέλα, η χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου, έμεινε χωρίς καύσιμα λόγω της αποτυχίας της κρατικής εταιρείας πετρελαίου PDVSA. Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως Ουγγαρία και τα κράτη της Βαλτικής, που είναι παρόμοια με τη Βουλγαρία αλλά ακόμη και εκεί το μερίδιο του κράτους είναι μικρό.

Η απόφαση του βουλγαρικού κράτους να μπει στην επιχείρηση καυσίμων, έχει τη δική της λογική και στόχους, σύμφωνα με τους εμπνευστές της και τους υποστηρικτές του. Η μελλοντική κρατική εταιρεία πετρελαίου αναμένεται, σε γενικές γραμμές, να έχει δύο λειτουργίες - να πουλάει καύσιμα στα πρατήρια της και να αποθηκεύει καύσιμα στις αποθήκες της, φέρνοντας έτσι τάξη στη χονδρική και λιανική αγορά.

«Οι προθέσεις είναι θετικές. Στοχεύουν στην αύξηση του ανταγωνισμού, την μείωση των τιμών, την καλύτερη ποιότητα. Όλα αυτά είναι θετικά για την αγορά και τους. Αυτό ενισχύει την εμπιστοσύνη στην αγορά πετρελαίου, εμείς είμαστε μέρος αυτής της αγοράς, οπότε είναι καλύτερα και για εμάς». Αυτά τόνισε ο Αντρέι Ντέλτσεφ από τη διοίκηση της Βουλγαρικής Ένωσης Πετρελαίου και Αερίου, στην οποία συμμετέχουν όλες οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Βουλγαρία. Σύμφωνα με τον Σίμο Σίμοφ, αναπληρωτή πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Βουλγάρων εμπόρων, παραγωγών, εισαγωγέων και μεταφορέων καυσίμων, την τελευταία δεκαετία το κράτος έχει κάνει πολλά για την διαφάνεια των επιχειρήσεων καυσίμων και για την ώρα δεν μπορούμε να μιλάμε για μονοπώλιο, αλλά μάλλον για την κυρίαρχη θέση ενός παραγωγού. Σε αυτό το πλαίσιο, χαιρέτισε την ιδέα της δημιουργίας αποθηκών, οι οποίες θα λειτουργούν ως εμπορικές εταιρείες, μια και αυτό θα επιτρέψει την είσοδο νέων επιχειρήσεων στην αγορά.

Πολύ πιο επικριτικός για τα κρατικά σχέδια, είναι ο γνωστός οικονομικός εμπειρογνώμονας και επικεφαλής του Ινστιτούτου Οικονομίας της Αγοράς, Κράσεν Στάντσεφ, ο οποίος θέτει το ζήτημα του κόστους του έργου και της απαραίτητης χρηματοδότησης για την κατασκευή του νέου δικτύου πρατηρίων και αποθηκών. «Θα είναι μια πολύ ακριβή επιχείρηση, η οποία δεν θα οδηγήσει στο ζητούμενο αποτέλεσμα, ειδικά σε μια χρονιά κατά την οποία, εμείς, προβλέπουμε έλλειμμα της τάξεως του 1.15 δισ ευρώ, μόνο στους τομείς που πλήγηκαν από την εφαρμογή της κατάστασης έκτακτης ανάγκης λόγω της πανδημίας», υποστηρίζει ο Κράσεν Στάντσεφ. Οι παρατηρητές του κλάδου εκτιμούν ότι η κατασκευή δικτύου 100 πρατηρίων καυσίμων θα κοστίσει μεταξύ 50 και 100 εκατομμυρίων ευρώ, ανάλογα με το εάν οι χώροι που θα κατασκευαστούν θα είναι κρατικοί ή ιδιωτικοί και πόσο μεγάλα είναι τα ίδια τα πρατήρια.

Ωστόσο, οι υπουργοί Οικονομίας Εμίλ Καρανικόλοφ και Οικονομικών Βλαντισλάφ Γκοράνοφ, δεν έδωσαν συγκεκριμένη απάντηση σχετικά με το κόστος κατασκευής της αλυσίδας, το πώς θα χρηματοδοτηθεί και τι κέρδη αναμένεται να έχει. Εξήγησαν, μόνο, ότι η κατασκευή των πρατηρίων δεν σχεδιάζεται να γίνει με χρήματα από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά οτι η εταιρεία μπορεί να καταφύγει σε δανειοδότηση.

Τόσο η ιδέα όσο και το σχέδιο παραμένουν αμφιλεγόμενα. Οι άμεσα συμμετέχοντες στον κλάδο των επιχειρήσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου, επίσημα ισχυρίζονται ότι την εγκρίνουν, ενώ οικονομικοί μη κυβερνητικοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι το εγχείρημα δεν έχει νόημα και είναι καταδικασμένο σε αποτυχία, τονίζοντας ότι «η επιστροφή του κράτους σε ένα πλήρως ιδιωτικό τομέα είναι ένα νέο στάδιο του κρατικού καπιταλισμού, το οποίο, πλέον, δεν σπαταλά, απλά, χρήματα, αλλά θέλει να πάρει τα ηνία της οικονομίας».

Οι ελπίδες των τελικών χρηστών ότι αυτό θα οδηγήσει στη μείωση των τιμών των καυσίμων στη Βουλγαρία, οι οποίες θεωρούνται από τις χαμηλότερες στην ΕΕ, είναι πιθανό να αποδειχτούν αβάσιμες. Σύμφωνα με ειδικούς, οι υπερβολικές προσδοκίες για χαμηλές τιμές δεν είναι ρεαλιστικές, αλλά είναι πιθανό, μάλλον, ότι η κρατική παρέμβαση θα συμβάλει σε ομαλότερες μεταβάσεις από χαμηλότερα σε υψηλότερα επίπεδα τιμών όταν υπάρχουν άλματα στην αγορά.

Τι θα συμβεί με την εμφάνιση ενός νέου παίκτη στην αγορά καυσίμων και άν η άμεση συμμετοχή του κράτους σε πραγματικές επιχειρήσεις έχει νόημα ή όχι, θα φανεί στο μέλλον.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης