Στα τέλη του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου δεκάδες χιλιάδες Ευρωπαίοι αρρωσταίνουν από μια μυστηριώδη για την εποχή ασθένεια. Πρόκειται για την αφρικανική τρυπανοσωμίαση ή ασθένεια του ύπνου (επιδημική εγκεφαλίτιδα), μια παρασιτική ασθένεια που προσβάλει ζώα και ανθρώπους. Εκτός αυτού έχει σαν επίπτωση τον μετα-εγκεφαλικό παρκινσονισμό για τον οποίο μια εκ των θεραπειών ονομάζεται «curabulgara» (κούρα μπουλγκάρα ή βουλγάρικη θεραπεία).

Η θεραπεία αυτή έγινε γνωστή χάρη στην βασίλισσα της Ιταλίας, Ελένα Πετρόβιτς-Νιέγκος του Μαυροβουνίου, σύζυγο του βασιλιά Βίκτωρ-Εμανουλήλ Γ΄ της Σαβοΐας. Η κόρη τους Τζοβάνα παντρεύτηκε τον Βασιλιά της Βουλγαρίας, Βόρις Γ΄ Σαξονίας-Κόμπουργκ και Γκότα-Κοχάρυ ο οποίος μεταξύ των ανθρώπων που τον συμβούλευαν για την υγεία του λέγεται ότι εμπιστευόταν τον θεραπευτή από το Σόποτ(κοντά στο Πλόβντιβ), Ιβάν Ράεβ (1876-1938).

Ο πατέρας του Ιβάν ήταν υφαντουργός αλλά γνώριζε τα βότανα και θεράπευε μόνος του τα ζώα του. Όταν ο πατέρας του πέθανε ο νεαρός πήγε να εκπαιδευτεί για 5 χρόνια δίπλα σε έναν θεραπευτή στην Κωνσταντινούπολη. Η σύζυγος του Ιβάν ήταν επίσης κόρη θεραπευτή. Η φήμη του μεταδώθηκε γρήγορα. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ευρώπη αντιμετώπισε κάμποσους λοιμούς – Ισπανική γρίπη αλλά και Ληθαργική εγκεφαλίτιδα την οποία ανακάλυψε ο αυστριακός βαρώνος ελληνικής καταγωγής από την Βραΐλα της Ρουμανίας, Κωνσταντίνος φον Οικονόμου.

Η επιδημία της Ληθαργικής εγκεφαλίτιδας ήταν πολύ εξαπλωμένη στην Ιταλία. Όπως όλες  οι ευγενείς η βασίλισσα Ελένα ασχολιόταν με φιλανθρωπία και το λειτούργημα της νοσοκόμας ήταν μια από τις κύριες ασχολίες της. Το ενδιαφέρον της προς την θεραπεία των ασθενών με ληθαργική εγκεφαλίτιδα περιγράφεται στο βιβλίο «Elena, la regina mai dimenticata» της Cristina Siccardi. Ο Ράεβ έγινε γνωστός όταν θεράπευσε στην Βουλγαρία έναν ιταλό λοχαγό στον οποίο τον σύστησε ένας ελβετός διπλωμάτης που είχε επισκεφτεί την Σόφια. Η βασίλισσα έστειλε το 1934 τον ιταλό γιατρό νευροπαθολόγο GiuseppePanegrossiνα συνοδεύσει τον βούλγαρο θεραπευτή στην Ρώμη.

Ο Ιβάν Ράεβ λέγεται πως θεράπευσε πάνω από 1 400 ασθενείς και η Ιταλική Ιατρική Ακαδημία του έδωσε τον τίτλο «διδάκτωρ» (ντόκτορ που σημαίνει και γιατρός). Η βασίλισσα τον έκανε «Ιππότη της κορώνας». Όταν ο Ράεβ επέστρεψε στην Βουλγαρία οι φαρμακοποιοί Νακάσεβ και Τσανκόβ τον βοήθησαν να μετατρέψει το φάρμακό του σε προϊόν και το πουλούσαν με το όνομα «Μπέλλα μπουλγκάρα», γιατί το βασικό του συστατικό είναι η μπελαντόνα – δηλητηριώδες φυτό που σε μικρές δόσεις έχει θεραπευτική ικανότητα, στο φαρμακείο τους στην Σόφια.

Η μπελαντόνα χρησιμοποιείται για την θεραπεία νευρολογικών ασθενειών από την αρχαιότητα. Όταν το φάρμακο του Ράεβ εμφανίστηκε στην βουλγάρικη αγορά το μελέτησε ένας βούλγαρος φαρμακολόγος, ο Πέταρ Νικόλοβ από το Πανεπιστήμιο της Σόφιας «Άγιος Κλήμης της Αχρίδας» και με τα πειράματά του επιβεβαίωσε τις ιδιότητές του. Αργότερα το φάρμακο αυτό ορίστηκε σαν το πιο αποτελεσματικό για την ληθαργική εγκεφαλίτιδα από την αμερικανίδα γιατρό Τζόζεφιν Νήλ στο Παγκόσμιο Συνέδριο Νευρολόγων το 1940.

Το 2013 στην Ιταλία ο γιατρός Paolo Mazzarello, ειδήμων στην Ιστορία της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Παβία της Λομβαρδίας, εξέδωσε το βιβλίο «L'erba della regina» (Το βότανο της βασίλισσας) στο οποίο αναφέρει τον Ιβάν Ράεβ και την μέθοδό του να γιατρεύει την ληθαργική εγκεφαλίτιδα. Το βιβλίο μεταφράστηκε στα βουλγάρικα και εκδόθηκε το 2014. Αυτό που κάνει εντύπωση στον συγγραφέα είναι πως αν εξαιρέσουμε το ότι υπάρχει νοσοκομείο στο Σόποτ που φέρει το όνομα του Ιβάν Ράεβ ο θεραπευτής είναι σχετικά άγνωστος στην πατρίδα του.  Πρόκειται για άλλον έναν εκπρόσωπο της προσοσιαλιστικής βουλγαρίας του οποίου το όνομα προσπάθησαν να σβήσουν από την ιστορία και τον οποίο οφείλουμε να ξαναθυμηθούμε.

Κείμενο: Αγάπη Γιορντανόβα