Το 2020 η πανδημία της Covid-19 έδωσε απρόβλεπτη ώθηση στην ψηφιοποίηση και τα κοινωνικά δίκτυα στη ζωή μας. Εκατοντάδες χιλιάδες Βούλγαροι έμειναν στα σπίτια τους και όλη η δραστηριότητά τους πέρασε online. Βιντεοσύνδεση, εικονική πραγματικότητα, τηλεϊατρική κ. ά. δεν είναι πια επιστημονική φαντασία. Αυτό όμως είναι μόνο η αρχή. Τι μας περιμένει;

Ο Ιβάιλο Ντίτσεφ, καθηγητής πολιτισμικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Σόφιας, θεωρεί ότι η ψηφιακή επανάσταση αναπόφευκτα οδηγεί σε κατακερματισμό της σύγχρονης κοινωνίας. Μέσω των κοινωνικών δικτύων ο καθένας έχει κλειστεί σε εικονικό μπαλόνι, στο λεγόμενο οίκο-δωμάτιο, στο οποίο ακούει μόνο τη δική του φωνή. 

«Ο δημόσιος χώρος κατακερματίζεται στα δίκτυα αυτά, όπου στην πραγματικότητα εμείς επιλέγουμε τους παρτενέρ και τους συνομιλητές μας, ανάλογα με το αν ανταποκρίνονται στις προκαταλήψεις μας και αναζητούμε επιβεβαίωσή των προκαταλήψεων αυτών. Έτσι οι έξυπνοι γίνονται όλο και πιο έξυπνοι, και οι ανόητοι – όλο και πιο ανόητοι», λέει ο καθ. Ντίτσεφ και συμπληρώνει:

«Το βασικό παράδοξο είναι ότι τα δίκτυα αυτά φαίνονται δημόσια, μοιάζουν με την πλατεία, όπου ο καθένας μπορεί να βγει και να μιλάει. Από την άλλη όμως, είναι ιδιωτική ιδιοκτησία ορισμένων εταιρειών όπως το Facebook και το Google, το συμφέρον των οποίων δε σχετίζεται με τις ηθικές αξίες, αλλά με την όλο και μεγαλύτερη κατανάλωση. Και όσες περισσότερες προσβολές, ψεύτικες ειδήσεις και κουτσομπολιά να δημοσιεύουμε, τόσοι περισσότεροι άνθρωποι θα αντιδρούν. Αυτό οδηγεί σε διάσπαση και ένταση.»

Το αποτέλεσμα είναι η όλη και πιο ευρεία διάδοση της γλώσσας του μίσους, των ψεύτικων ειδήσεων και των θεωριών συνομωσίας. Γύρω από τον κοροναϊό έχουν κατακλύσει τον ψηφιακό χώρο. «Οι αλγόριθμοι των κοινωνικών δικτύων είναι κρυφοί, δεν μας τους έχουν εξηγήσει. Για παράδειγμα, το Google κρύβει τον τρόπο, με τον οποίο κατατάσσει τις επιτυχίες σαν εταιρικό μυστικό.», λέει ο καθ. Ντίτσεφ.

Αυτοί οι αλγόριθμοι κινούνται από την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία ήδη εκτόπισε πολλά επαγγέλματα, συμπεριλαμβανομένου στον τομέα του πολιτισμού και της τέχνης. Θα ενισχύεται το αίσθημα πολλών ανθρώπων ότι είναι περιττοί, άχρηστοι, ότι η κοινωνία τους απορρίπτει – διαδικασία με άγνωστες επιπτώσεις, θεωρεί ο καθηγητής. Κατά τη γνώμη του, η τεχνητή νοημοσύνη θα εμβαθύνει τις ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων.

«Εμείς φανταζόμαστε ότι εδώ, στη Βουλγαρία, η τεχνητή νοημοσύνη θα έρθει και θα αναπτυχθεί, αλλά πιο πιθανό είναι η χώρα μας να μείνει στην περιφέρεια των εξελίξεων αυτών και να γίνουμε ακόμη πιο φτωχοί, να βουλιάξουμε ακόμη πιο κάτω σ’ αυτόν τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, γιατί δεν έχουμε τη βούληση να αναπτύσσουμε την τεχνητή νοημοσύνη», λέει ο καθ. Ντίτσεφ.

Ρομπότ που συνθέτουν μουσική, γράφουν βιβλία, ζωγραφίζουν αντί για μας, που διαμορφώνουν τις πεποιθήσεις, τις σκέψεις, ακόμη και … τα συναισθήματά μας.

Αυτό είναι το μέλλον που μας περιμένει;

«Το βασικό θέμα για μένα είναι τι θα κάνει ο άνθρωπος. Όλο και πιο συχνά υπάρχουν έργα τέχνης, που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη, για παράδειγμα πίνακες. Καμιά φορά είναι δύσκολο να τα διακρίνετε από τα έργα ζωντανού ζωγράφου. Και αναρωτιόμαστε τι θα είναι η δημιουργική αρχή, δε θα εξαφανιστεί η τέχνη, όπως τη γνωρίζουμε; Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η δημιουργική πράξη όλο και περισσότερο θα μετατοπίζεται από το ίδιο το έργο τέχνης προς το πρόγραμμα, με το οποίο δημιουργείται. Πιθανώς τέτοιο θα είναι το μέλλον της τέχνης. Θα το κάνουν άνθρωποι που έχουν όχι μόνο αισθητικές, αλλά και πολύ καλές τεχνικές δεξιότητες» - λέει εν κατακλείδι ο καθ. Ιβάιλο Ντίτσεφ.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα