Στις 16 Μαΐου 1910 από το «Μοντέρνο θέατρο» της Σόφιας ξεκίνησε μια άμαξα γεμάτη με ανθρώπους, ντυμένους με φανταχτερά ρούχα και βαμμένα πρόσωπα. Το αμάξι σταμάτησε μπροστά στο σπίτι του σεβαστού εμπόρου, Ντιμίταρ Σάσελοβ, στην οδό Σλαβιάνσκα και ο σκηνοθέτης Βασίλ Γκέντοβ(1891 – 1970) έστησε την κάμερα με την οποία γύρισε την πρώτη βουλγάρικη ταινία.

Αν και στο «Μοντέρνο θέατρο» εκείνη την εποχή είχαν ήδη ξεκινήσει να προβάλλουν γαλλικά δράματα και κωμωδίες η πατριαρχική βουλγάρικη κοινωνία δεν μπορούσε να αποδεχτεί την, νέα για την εποχή, τέχνη του κινηματογράφου. Όποιος ασχολούταν με κάτι σχετικό θεωρούταν «διεφθαρμένος» και «ξεδιάντροπος».

Στην αρχή το όνειρο του σκηνοθέτη Βασίλ Γκέντοβ φαινόταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί. Κανείς δεν αντιμετώπιζε με σοβαρότητα το εγχείρημά του.

«Όταν ζήτησα δάνειο από την τράπεζα ο διευθυντής, Κότσο Χατζικάλτσοβ, που γνώριζε τον πατέρα μου, αρνήθηκε με το επιχείρημα πως «κυνηγάω τον άνεμο»,ακούγεται η φωνή του σκηνοθέτη από ηχογράφηση που φυλάσσεται στο Χρυσό Αρχείο της ΒΕΡ. Στα τέλη Απριλίου πήγα στον διευθυντή του «Μοντέρνου Θεάτρου», Οττάι Αλαντάρ, που ήταν Ούγγρος και φιλοβούλγαρος. Εκείνος μου έδωσε κάμερα και φιλμ, οπερατέρ και υλικά. Επίσης επένδυσε στο εγχείρημα 400 λέβα. Έπειτα πήγα στο Εθνικό Θέατρο στην προσπάθειά μου να βρω ηθοποιούς αλλά η αντίδραση ήταν καχύποπτη και αρνητική.

Η Μάρα γεννήθηκε στο χωριό Μποροβάν (ΒΔ. Βουλγαρία) στην περιοχή της Βράτσα και έγινε δασκάλα στο Βελίκο Τάρνοβο. Άρχισε να παίζει θέατρο από νωρίς στο Πολιτιστικό Κέντρο του χωριού και δημιούργησε δικό της περιοδεύον θίασο. Η ηθοποιός Ρούσκα Μανουήλοβα, γνωστή με το ψευδώνυμο Ρόζα Ποπόβα, ήταν συμμαθήτριά της και την συνέστησε στην διοίκηση του πρώτου επαγγελματικού θεάτρου στην Βουλγαρία, το θέατρο του Πλόβντιβ (ιδρυθέν το 1881).

Τον βασικό αντρικό ρόλο στην πρώτη βουλγάρικη ταινία, «Ο Μπαλγκαράν έχει τρόπους», υποδύεται ο ίδιος ο σκηνοθέτης. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί ήταν υπάλληλοι και εργάτες από το «Μοντέρνο Θέατρο». Η πρωταγωνίστρια όμως έγινε θύμα ανελέητης κριτικής. Τα γυρίσματα συνεχίστηκαν στην οδό Λεγκέ και συγκέντρωναν πολλούς περίεργους οι οποίοι εξέφραζαν τα συναισθήματά τους βροντερά. Αποκαλούσαν την νεαρή ηθοποιό «αναίσχυντη» και «σκιάχτρο», την δουλειά της «μασκαριλίκι».

Τα γυρίσματα συνεχίστηκαν 20 μέρες αλλά η πρεμιέρα άργησε 5 ολόκληρα χρόνια. Οι θεατρικοί κύκλοι επίσης δεν συγχώρησαν το θράσος της Νόνινσκα να παίξει στον κινηματογράφο, θεωρούσαν πως ξεφτιλίζει το θέατρο και τους ηθοποιούς. Η ίδια δεν παραβρέθηκε στην πρώτη προβολή. Παρά το σκάνδαλο την διόρισαν στο Εθνικό Θέατρο και το 1919 έφυγε για την Ρώμη όπου με σπουδές εξέλιξε το χάρισμά της. Έφυγε από την ζωή λίγο πριν τα 43 της ενώ θα μπορούσε να δώσει ακόμα πολλά στην βουλγάρικη ηθοποιία. 

Στις αρχές του 20ού αιώνα η βουλγάρικη κοινωνία είχε πολλές προκαταλήψεις αλλά η Μάρα Νόνινσκα κατάφερε να υπερβεί τους περιορισμούς. Σήμερα υπάρχει στην Βουλγαρία βραβείο στο όνομά της για «πρωτοεμφανιζόμενη ηθοποιό στον κινηματογράφο».

Ο Βασίλ Γκέντοβ γεννήθηκε στο Σλίβεν και μαθήτευσε στο θέατρο «Δάκρυ και χαμόγελο» και στο Εθνικό Θέατρο στην Σόφια. Πρωτοεμφανίστηκε στον ρόλο του Ρόμπερτ Πφάιφερ στο έργο «Οι παιδαγωγοί» του γερμανού συγγραφέα Otto Ernst. Τελείωσε Δραματική Σχολή στην Βιέννη και εξειδικεύτηκε στο Βερολίνο. Εργάστηκε στον θίασο της Ρόζα Ποπόβα και στο θέατρο στο Ρούσε.

Από το 1915 έως το 1937 γύρισε 11 ταινίες. Το 1921 με την σύζυγό του δημιούργησαν δικό τους θίασο και ίδρυσε τον πρώτο Συνεταιρισμό Κινηματογραφικών Παραγωγών. Συνέβαλε στην δημιουργία της Ένωσης Ηθοποιών Βουλγαρίας, της Ένωσης Κινηματογραφιστών και του Μουσείου Κινηματογράφου. Γύρισε και την πρώτη βουλγάρικη ταινία με ήχο, με τίτλο «Η εξέγερση των δούλων», στην οποία ο ίδιος υποδύεται τον Βασίλ Λέβσκι και ταινία για την ιστορία του βουλγάρικου κινηματογράφου. Από το 1938 έως το 1946 ο Γκέντοβ ασχολήθηκε με το τραγούδι.

Η ταινία «Ο Μπαλγκαράν έχει τρόπους» δεν φυλάσσεται δυστυχώς σε ταινία όπως και όλα τα υπόλοιπα έργα του σκηνοθέτη.Η επίσημη εκδοχή λέει ότι κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών, τη δεκαετία του ’40, το σπίτι του στη Σόφια κάηκε εξ ολοκλήρου. Άλλη εκδοχή λέει ότι μετά το 1944 η νέα εξουσία κατέστρεψε σκόπιμα το αρχείο του. Ανεξάρτητα από την αλήθεια, η ημερομηνία της πρώτης προβολής της ταινίας αυτής, χρόνια αργότερα, καθιερώθηκε ως Ημέρα Βουλγαρικού Κινηματογράφου.

Φωτογραφίες: αρχείο