20 χρόνια μετά την πρώτη προβολή των αδερφών Λυμιέρ, στο Παρίσι, στο «Μοντέρνο θέατρο» της Σόφιας προβλήθηκε η πρώτη βουλγάρικη ταινία, «Ο Μπαλγαράν έχει τρόπους». Σκηνοθέτης ήταν ο Βασίλ Γκέντοβ ο οποίος στα θαρραλέα, για την εποχή του, εγχειρήματά του είχε έναν ανεκτίμητο ομοϊδεάτη, την σύζυγό του, Ζάνα Γκέντοβα. Η Ζάνα ήταν ο σύμμαχος και το καταφύγιό του.

Γνωρίστηκαν στα γυρίσματα της δεύτερης ταινίας του σκηνοθέτη «Η αγάπη είναι τρέλα».

«Το φθινόπωρο του 1916 συνάντησα την νεαρή και ταλαντούχα μαθήτρια, Ζάνα Ιβανόβα, διηγείται εκείνος σε μια αρχειακή ηχογράφηση της ΒΕΡ. Ήταν 16 χρονών και μάθαινε την δραματική τέχνη δίπλα στους γνωστούς ηθοποιούς, Ελένα Σνεζίνα και Σάβα Ογκνιάνοβ. Μοιράστηκα μαζί της την ιδέα μου να δημιουργήσω νέα ταινία και εκείνη με ενθουσιασμό δέχτηκε να παίξει και να συμμετάσχει στην ανοικοδόμηση του βουλγάρικου κινηματογράφου».

Και οι δυο ήταν από το Σλίβεν. Ο Βασίλ ήταν γιος του Ντίμο Χατζή Γκέντοβ που συμμετείχε στην διαδικασία της βουλγάρικης αναγέννησης ενώ η Ζάνα ήταν κόρη αξιωματικού. Ο Ιβάν ερωτεύτηκε τον κινηματογράφο με την πρώτη ματιά, όταν ήταν 12 ετών ενώ η Ζάνα έπαιζε από μικρή σε παραστάσεις στο «Οντεόν», στην Σόφια, μαζί με ηθοποιούς από το Εθνικό θέατρο. Τα γυρίσματα της πρώτης τους κοινής ταινίας έγιναν πραγματικότητα χάρη στις οικονομίες της Ζάνα που πούλησε το χρυσό της ρολόι, δωρισμένο της όταν μπήκε να φοιτήσει στο κολέγιο στο Πλόβντιβ.

Ο Γκέντοβ γύρισε 14 ταινίες από τις οποίες οι 13 καταστράφηκαν όπως και τα αντίγραφά τους. Η μόνη ταινία που σώζεται, από το έργο, του πρώτου βούλγαρου σκηνοθέτη είναι η ταινία που γύρισαν με την μετέπειτα σύζυγό του.

Μετά την πρεμιέρα της κωμωδίας «Η αγάπη είναι τρέλα» το ζευγάρι αναχώρησε για το Βερολίνο όπου σπούδασαν δραματική και έπαιξαν σε μερικές ταινίες. Έπειτα επέστρεψαν στην Βουλγαρία και ο σκηνοθέτης συνέχισε να γυρίζει ταινίες στις οποίες έπαιζε η σύζυγός του. Η Ζάνα έπαιζε και στο θέατρο και έγινε γνωστή.

«Η Ζάνα είχε απαράμιλλο ενθουσιασμό, λέει ο Βασίλ Γκέντοβ. Πάντα ήταν στο πλευρό μου και επί 25 χρόνια βοηθούσε και με την οργάνωση, με την συγγραφή των σεναρίων, με το μέικ απ και την ενδυματολογία».

Η τελευταία ταινία του δημιουργικού διδύμου ήταν το έργο «Η γη φλέγεται» και την γύρισαν το 1937. Όταν ήρθε το νέο σοσιαλιστικό καθεστώς ο Γκέντοβ κατηγορήθηκε ως «φασίστας» και «εχθρός του λαού», οι ταινίες του καταστράφηκαν και του απαγορεύτηκε να σκηνοθετεί. Την μοίρα του μοιράστηκε και η σύζυγός του, της οποία η καριέρα επίσης έληξε άδοξα.

«Στην Εθνική Ταινιοθήκη υπάρχει ένα δικό μου πορτραίτο, λέει η Ζάνα Γκέντοβα σε μια συνέντευξή της. Έχω βάλει εκεί το αυτόγραφό μου και έχω σημειώσει πως ο βουλγάρικος κινηματογράφος ήταν όλη μου η ζωή. Ο Βασίλ κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες. Έτρεχε συνέχεια και μάζευε λεφτά για τα γυρίσματα. Δεν έβαζε τίποτα στην άκρη. Δεν είχε οικονομίες στην τράπεζα, δεν απέκτησε σπίτια και διαμερίσματα, δεν άνοιξε επιχειρήσεις. Το όνειρό του ήταν να κάνει βουλγάρικο κινηματογράφο και ακόμα κι αυτό του το σακάτεψαν. Αλλά η δράση του θα μείνει ανεξίτηλη στην ιστορία αυτής της χώρας».

Η Ζάνα Γκέντοβα δεν ήταν μόνο η μούσα του πρώτου βούλγαρου σκηνοθέτη, δεν είχε απλά φωτογένεια και γοητευτική παρουσία στην κάμερα. Ήταν η γυναίκα που τον στήριξε στις μάχες του, στους φόβους του και στην απογοήτευσή του. Όσο για τις ευγνωμονούσες επόμενες γενιές, αυτές έδωσαν το όνομα της μόνης σωζόμενης ταινίας του Γκέντοβ, «Η αγάπη είναι τρέλα», στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βάρνα.

Φωτογραφίες: αρχείο

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα