Τον Σεπτέμβριο στην βουλγάρικη αγορά θα κυκλοφορήσει το κόμιξ «Σε κλαωστές. 1968. Μια αληθινή ιστορία». Μέσα από 44 σελίδες θα μάθουμε για τρεις βούλγαρους φοιτητές, που σπούδαζαν Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας και τοκαλοκαίρι του ’68, αντιπαρατέθηκαν στην καταστολή της «Άνοιξης της Πράγας». Ο Έντουαρντ Γκένοβ, ο Αλεξάνταρ Ντιμιτρόβ και ο Βαλεντίν Ράντεβ πλήρωσαν ακριβά την ενέργειά τους αυτή.

Συγγραφέας του κόμιξ είναι ο Βεσελίν Πραματάροβ που έμαθε την ιστορία των φοιτητών από τον φίλο και συνάδελφό του, Αντόν Στάϊκοβ. Ο τίτλος του κόμιξ προέρχεται από το κωδικό όνομα των ντοσιέ των τριών φοιτητών στην Κρατική Ασφάλεια, που ήταν «Μαριονέτες». Το κόμιξ εκδίδεται βάση ενός πρότζεκτ για το οποίο η πρωτοβουλία ανήκει στο Τσέχικο Πολιτιστικό Κέντρο στην Σόφια και στις πρεσβείες της Τσεχίας και της Σλοβακίας στην χώρα μας. Για την υλοποίησή του συνέβαλαν η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Βουλγαρία και το πρόγραμμα «Χρίστο Μπότεβ» της ΒΕΡ.

Στα τέλη του Αυγούστου 1968 με διαταγή του Κομουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης τα στρατεύματα του Συμφώνου της Βαρσοβίας εισέβαλαν στην πρωτεύουσα της Τσεχίας, την Πράγα και έβαλαν τέλος στις μεταρρυθμίσεις που προσπάθησε να εφαρμόσει ο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας, Alexander Dubček, γνωστές με την ονομασία «Άνοιξη της Πράγας». Ο Ντούμπτσεκ ονόμαζε το πρόγραμμα αυτό «Σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο» και στόχος ήταν η φιλελευθεροποίηση και ο εκδημοκρατισμός. Η καταστολή αυτής της αντιπολίτευσης έβαλε τέλος στην ιδέα για έναν πιο δημοκρατικό σοσιαλισμό όχι μόνο στην Τσεχοσλοβακία αλλά και σε όλο το Ανατολικό μπλοκ.

Η Βουλγαρία συμμετείχε στα γεγονότα σαν κράτος μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας αλλά μεταξύ των πολιτών της παρατηρούνταν αντιδράσεις παρά τις προειδοποιήσεις για ποινές ενάντια σε θέσεις αντίθετες από την επίσημη.

«Ο Έντουαρντ Γκένοβ, ο Αλεξάνταρ Ντιμιτρόβ και ο Βαλεντίν Ράντεβ ήταν περίπου 20 χρονών όταν συνέβησαν τα γεγονότα στην Πράγα, λέει ο Βεσελίν Πραματάροβ. Η αντίδρασή τους ήταν να συγγράψουν και να μοιράζουν φυλλάδια στους δρόμους στα οποία εξηγούσαν γιατί δεν συμφωνούν με την καταστολή των μεταρρυθμίσεων. Η καμπάνια τους κατάφερε να εξαπλώσει περίπου 200 φυλλάδια στην Σόφια και το Πλόβντιβ αλλά όταν προσπάθησαν να το κάνουν δεύτερη φορά τους συνέλαβαν και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση».

Ο Αλεξάνταρ και ο Βαλεντίν έλαβαν από 2 χρόνια ενώ ο Γκένοβ 3,5 τα οποία έγιναν 11 γιατί προσπάθησε να δραπετεύσει. Το 1986 τον απελευθέρωσαν αλλά και τον εξόρισαν από την Βουλγαρία. Έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του, το 2009, στις ΗΠΑ με την οικογένειά του. Ο Βαλεντίν πέθανε στην Σόφια το 1995 ενώ σήμερα ακόμα ζει ο Αλεξάνταρ Ντιμιτρόβ με τον οποίο προβλέπεται μια συνάντηση όταν κυκλοφορήσει το κόμιξ για να διηγηθεί την ιστορία σε πρώτο πρόσωπο.

Το 2010 το Δημοτικό Συμβούλιο της Σόφιας αποφάσισε να αφιερώσει έναν δρόμο στην φοιτητούπολη στον Έντουαρντ Γκένοβ ενώ το 2018 το Τσέχικο Ινστιτούτο Μελέτης Απολυταρχικών Καθεστώτων και η Γερουσία της Τσεχίας (άνω κάμαρα της τσέχικης βουλής) απένειμαν βραβείο στους τρεις Βουλγάρους (μόνο στον Ντιμιτρόβ εν ζωή, στους άλλους δυο μετά θάνατον) για την άμυνα των αρχών της δημοκρατίας, της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Δημοκρατία της Σλοβακίας από την άλλη τους απένειμε μετάλλιο τιμής «Λευκός διπλός σταυρός» Γ΄ βαθμού (όχι στρατιωτικό αλλά πολιτικό). 

«Με το κόμιξ προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε τα κίνητρα αυτών των ανθρώπων, λέει ο Βεσελίν. Η ιστορία αυτή είναι επίκαιρη γιατί αυτά που συμβαίνουν σήμερα μοιάζουν με αυτά που συνέβαιναν τότε. Οι ρίζες του παρόντος βρίσκονται στο παρελθόν. Οι τρεις φοιτητές αντέδρασαν αυθόρμητα. Έτσι πρέπει να λειτουργεί η συνείδηση των πολιτών ανεξάρτητα από την εποχή».

«Εξ ονόματος της Τσέχικης και της Σλοβακικής Δημοκρατίας μπορώ να πως ότι για μας αυτό που έκαναν οι τρεις βούλγαροι φοιτητές ήταν ηρωισμός τον οποίο κανένας δεν περίμενε, λέει για την ΒΕΡ η Νταγκμάρ Οστράνσκα, διευθύντρια του Τσέχικου Πολιτιστικού Κέντρου. Τα ιστορικά γεγονότα όμως και η δράση των ανθρώπων αυτών δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή σήμερα και γι’ αυτό αποφασίσαμε να υλοποιήσουμε αυτό το πρότζεκτ. Το κόμιξ σαν είδος επικοινωνίας με τους αναγνώστες δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Βουλγαρία αλλά πετυχαίνει αρκετά άμεσα να επιδρά, ειδικά στους νέους».

Φωτογραφίες: sofia.czechcentres.cz, αρχείο

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα