Πατώντας γερά στα πέτρινα πόδια τους και γεφυρώνοντας τις όχθες των ποταμών, οι πέτρινες γέφυρες στη Ροδόπη έχουν δεθεί με το χρόνο. Κι αυτός, όταν κουράζεται να μετράει στιγμές και αιωνιότητες, ξεκουράζεται στα βράχια κι ακούει ιστορίες που αφηγείται το νερό που τρέχει από κάτω τους.

Αν και συχνά ονομάζονται ρωμαϊκές, οι γέφυρες στη Ροδόπη χτίστηκαν, πιθανότατα, στην περίοδο του Μεσαίωνα, όταν ο δρόμος προς τη Γκιουμιουρτζίνα (Κομοτηνή) και το Αιγαίο περνούσε από τον ποταμό Άρδα και τους παραπόταμους του, γράφει ο Ιβάν Μπαλκάνσκι στο το βιβλίο του «Παλιές γέφυρες στην περιφέρεια Κάρτζαλι». Σήμερα, το έργο της αποκάλυψης του μυστικού της αξιοπρέπειας και της ανθεκτικότητάς τους στην πάροδο του χρόνου, ανέλαβε ο Σύλλογος «Μέστρα», ο οποίος θα πραγματοποιήσει επιτόπια μελέτη στα βουνά στο τέλος του μήνα. Ο ποταμός Άρδας είναι το μέρος στο οποίο έχουν χτιστεί οι μεγαλύτερες γέφυρες.

«Οι γέφυρες αυτές δεν έχουν ερευνηθεί καλά. Υπάρχει έλλειψη αξιόπιστων πληροφοριών και ντοκουμέντων για την κατασκευή, τη συντήρησή, αλλά και για αυτούς που τις κατασκεύασαν», λέει ο διευθυντής του έργου αρχιτέκτονας Ιβάν Κόλεφ. «Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι οι γέφυρες είναι κατασκευασμένες σαν ένα ενιαίο σύστημα που επιτρέπει να ξεπεραστούν τα υδάτινα εμπόδια των ποταμών της Ροδόπης. Για το λόγο αυτό, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το αν ήταν πραγματικά μέρος ενός κοινού προκαταρκτικού σχεδίου ή το καθένα γεφύρι κατασκευάστηκε σε διαφορετικό χρόνο και για διαφορετικό σκοπό. Ωστόσο, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι, κοιτάζοντας τον χάρτη της Ροδόπης και του ποταμού Άρδα, βλέπουμε ότι τα μεγαλύτερα γεφύρια απέχουν σχεδόν το ίδιο μεταξύ τους. Και αυτό, κατά τη γνώμη μου, σημαίνει ότι αντιπροσωπεύουν ένα καλά μελετημένο σύστημα και η ανάλυσή του ίσως αποδείξει αυτήν την ιδέα».

Ο Σύλλογος «Μέστρα», το Ιστορικό Μουσείο του Άρντινο, το Περιφερειακό Ιστορικό Μουσείο του Κάρτζαλι και εθελοντές, θα ελέγξουν την κατάσταση των πέτρινων γεφυριών. Θα διαπιστώσουν αν έχουν διατηρηθεί στην αρχική τους μορφή ή έχουν υποστεί μετατροπές. Θα εργαστούν στο Άρντινο το Κάρτζαλι και το Σμόλιαν, όπου υπάρχουν περισσότερα από εκατό παλιά γεφύρια. Για καθένα από αυτά θα προετοιμαστεί υλικό με σύγχρονα και αρχειακά δεδομένα, ανάλυση της κατάστασης στην οποία βρίσκονται σήμερα και της αυθεντικότητάς τους. Όλες οι πληροφορίες θα μεταφορτωθούν σε ειδική ιστοσελίδα και θα χρησιμοποιηθούν για την μελλοντική τους συντήρηση και ανοικοδόμηση.

«Ο λόγος που οι γέφυρες διατηρούνται τόσο καλά, είναι ότι είναι μια δομή γνωστή από την αρχαιότητα μέχρι σχετικά πρόσφατα», λέει ο αρχ. Ιβάν Κόλεφ. «Αυτό σημαίνει ότι μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση χρησιμοποιούνταν σχεδόν τα ίδια συστήματα κατασκευής και βρίσκονταν σε συνεχή διαδικασία βελτίωσης. Οι γέφυρες στη Ροδόπη, είναι ορισμένα από τα τελευταία παραδείγματα αυτού του τύπου αρχιτεκτονικής πριν από τις μεταλλικές και στη συνέχεια τις τσιμεντένιες γέφυρες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μπορούμε να πούμε ότι είναι ανθεκτικές ακριβώς λόγω της πολυετούς συσσώρευσης γνώσεων και τεχνολογίας».

Ένα από τα εμβλήματα της Ροδόπης είναι η Γέφυρα του Διαβόλου πάνω από τον ποταμό Άρδα, γέφυρα τρίτοξη, μήκους 66 μέτρων, πλάτους 3,4 μ. και ύψους 12 μ. Χτίστηκε τον 16ο αιώνα με εντολή του Σουλτάνου Σελίμ Α και η κατασκευή της είναι γεμάτη θρύλους. Σύμφωνα με έναν από αυτούς, δημιουργός του ήταν ο μάστορας Ντιμίταρ από το Νεντελίνο, ο οποίος συμφώνησε να χτίσει μια γέφυρα πάνω από τον ποταμό, αν και όλοι πριν από αυτόν είχαν αποτύχει.

Σύμφωνα με τους θρύλους και τις παραδόσεις, ο Διάβολος του υποσχέθηκε ένα μυστικό μέσω του οποίου θα χτίσει τη γέφυρα μέσα σε 40 ημέρες και να διατηρηθεί για πάντα. Δυστυχώς, ο μάστορας δεν μπόρεσε να απολαύσει το έργο του, καθώς μετά από λίγο καιρό πέθανε. Ένας άλλος μύθος λέει ότι από τη Γέφυρα του Διαβόλου μπορεί κανείς να δει το πρόσωπο του Σατανά, αν κοιτάξει τα νερά του ποταμού μεταξύ 11.00 και 12.00, όταν η γέφυρα και η αντανάκλασή της σχηματίζουν έναν κύκλο. Εκεί, σε μια από τις πέτρες ξεχωρίζει το αποτύπωμα των βημάτων του διαβόλου.

Φωτογραφίες: αρχείο,  Σύλλογος «Μέστρα»

Επιμέλεια: Ντιάνα Τσανκόβα (από συν. του προγράμματος «Χρίστο Μπότεφ», με τον αρχ. Ιβάν Κόλεφ)

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης