Ακριβώς για τις γιορτές του 2021 και στα πρόθυρα του νέου έτους 2022, κυκλοφόρησε στα ελληνικά το «Χρονοκαταφύγιο» του σύγχρονου Βούλγαρου συγγραφέα, Γκεόργκι Γκοσποντίνοβ. Η μετάφραση είναι της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου και η εικονογράφηση του εξωφύλλου του Χρίστου Κούρτογλου.

«Το μυθιστόρημα του Γκοσποντίνοβ είναι φιλοσοφικό, λέει η Ηρώ Κουνάδη στο ελληνικό ηλεκτρονικό περιοδικό «in2life». Επείγει να το διαβάσουμε γιατί αυτό που περιγράφει συμβαίνει σε όλους μας». Το θέμα είναι ο εθνικισμός αλλά μέσα από το πρίσμα της απώλειας μνήμης, της έλλειψης ταυτότητας και της «νοσταλγίας» για ένα παρελθόν που το θυμόμαστε όπως μας αρέσει.

«Ο Γκοσποντίνοβ ελαφραίνει τα βαριά θέματα με στρατηγικά επιλεγμένα αστεία», λέει η Κουνάδη. Αναφέρεται όπως πάντα στον Όμηρο, τον Σαίξπηρ, τον Τολστόι, τον Μπόρχες. Η αρχή του μυθιστορήματος είναι όπως συνήθως ανάλαφρη και έπειτα παρουσιάζει το πρόβλημα χωρίς περιστροφές. «Ο τίτλος είναι παραπλανητικός», γράφει στην ελληνική κριτική. Δεν προσφέρει ασφάλεια και παρηγοριά αλλά σε φέρνει αντιμέτωπο με την ευθύνη να κρατάς αναμμένη την φωτιά της μνήμης για να μην σε καταπιεί το παρελθόν.

Πρωταγωνιστής είναι και πάλι ο Γκαουστίν – γνωστό alter ego του συγγραφέα αλλά αυτήν την φορά στο επίκεντρο είναι ένα θεραπευτήριο για ανθρώπους με άνοια. Κάθε όροφος είναι διαμορφωμένος με χαρακτηριστικά αντικείμενα από διάφορες δεκαετίες και οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να ζουν στο παρελθόν. Ο κίνδυνος εμφανίζεται όταν οι υγιείς άνθρωποι αρχίζουν να φαντάζονται ότι «παλιά ήταν καλύτερα» και κάθε χώρα της Ευρώπης του μυθιστορήματος διοργανώνει δημοψήφισμα για να αποφασιστεί ποια ήταν η «χρυσή της δεκαετία» και να επιστρέψει εκεί χάρη στην «κλινική για τον χρόνο».

Ο Γκοσποντίνοβ μας προειδοποιεί ότι δεν μπορούμε να κρατάμε μόνο τις καλές αναμνήσεις. Πρέπει να θυμόμαστε και τα δυσάρεστα για να μην επιτρέπουμε να ξανασυμβούν. 

Για όσους ανακαλύπτουν τώρα τον Γκεόργκι Γκοσποντίνοβ υπενθυμίζουμε πως φέτος έλαβε το λογοτεχνικό βραβείο Usedom και το „Premio Strega Europeo“. Στα ελληνικά κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του Φυσικό Μυθιστόρημα και Περί φυσικής της Μελαγχολίας και αυτά μεταφρασμένα από την Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών & Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στην Θεσσαλονίκη.

Το μυθιστόρημα Περί Φυσικής της Μελαγχολίας στα βουλγάρικα έχει εικονογραφήσει ο Τεοντόρ Ούσεβ, δημιουργός ομώνυμης ταινίας μικρού μήκους που έχει λάβει 6 διεθνή βραβεία.

Επιμέλεια: Αγάπη Γιορντανόβα