Όταν φτάσει ο Μάρτιος η άνοιξη είναι προ των πυλών και οι Βούλγαροι στολίζονται με μάρτηδες που συμβολίζουν ευχές για υγεία, χαρά και ευημερία. Μέσα στην μάρτενιτσα, όπως λέγεται στα βουλγάρικα, περιπλέκονται οι πεποιθήσεις των Βουλγάρων για την νίκη του φωτός επί του σκότους, του καλού επί του κακού. Μάρτηδες φοράμε μέχρι να φύγει ο χειμώνας, μέχρι να ανθίσουν τα δέντρα και μέχρι να επιστρέψουν από τον Νότο τα αποδημητικά πουλιά. Κάποιοι φορούν τους μάρτηδες σαν φυλαχτό όλο τον χρόνο.

• Μοντέρνες μάρτενιτσες για την 1η Μαρτίου
  

Όσο πλησιάζει η 1^η Μαρτίου οι δρόμοι και οι πλατείες γεμίζουν με μικροπωλητές που πουλάνε μάρτηδες. Υπάρχει τόσο μεγάλη ποικιλία –για άντρες, για γυναίκες, για παιδιά, για όλες τις προτιμήσεις και τα γούστα. Παραδοσιακοί, από φυσικά υλικά όπως είναι το μαλλί, με ήρωες από ταινίες, δερμάτινοι, με ζωάκια και λουλούδια, για τον τοίχο, για τον λαιμό, κλασσικά βραχιολάκια. Όλοι αγοράζουν για τους συγγενείς και τους φίλους τους.

Υπάρχουν φυσικά πλέον μάρτηδες από βιοτεχνίες αλλά συνεχίζουν να είναι πιο ελκυστικοί οι χειροποίητοι. Η Κριστίνα Μαρζάκοβα είναι 33 χρονών από την Βάρνα και έχει τελειώσει Οικονομικά και Τουρισμό αλλά μια νευρολογική ασθένεια την καθήλωσε στο σπίτι και της πήρε λίγο καιρό μέχρι να προσανατολιστεί στο τι θα μπορούσε να κάνει για βιοπορισμό και για ευχαρίστηση. Οι γιατροί εξεπλάγησαν πόσο θετικά επιδρούσε πάνω της η νέα της απασχόληση. Οι μάρτηδες είναι φάρμακο για την Κριστίνα που πλέον δεν ανησυχεί πως θα μεγαλώνει τα παιδιά της ακόμα κι όταν λόγω της πανδημίας η οικογένεια αναγκάστηκε να μείνει καιρό κλεισμένη μέσα. 

«Με βοηθάει ο σύζυγός μου αλλά και οι γιοί μου, λέει η εκείνη. Σε κάθε μάρτη επενδύω κάτι από τον εαυτό μου. Η δραστηριότητά μου είναι δημιουργική. Με νέα στοιχεία προκαλώ την φαντασία των πελατών μου και τους κάνω να χαμογελάνε. Πιο πολύ μου αρέσουν οι μάρτηδες με μαγνητάκια γιατί στολίζουν το σπίτι. Όσοι έχουν συγγενείς και φίλους στο εξωτερικό ψάχνουν μάρτηδες που να είναι αυθεντικοί κα ασυνήθιστοι. Ο μάρτης συνδέει συναισθηματικά τους Βούλγαρους του εξωτερικού με την πατρίδα».

Τα παιδιά της Κριστίνα έχουν αναπηρίες και η νέα γυναίκα συμμετέχει στην ομάδα μητέρων με το σλόγκαν «Αγόρασε δώρο από μητέρα με παιδί με αναπηρία». Από εκεί λέει ότι λαμβάνει μεγάλη υποστήριξη. Οι άλλες μητέρες της έδωσαν την ιδέα να φτιάξει μάρτη που να συμπεριληφθεί στο Βιβλίο Γκίνες κι εκείνη έφτιαξε τις παραδοσιακές φιγούρες του μάρτη, την λευκή αντρική μορφή με το όνομο Πίζο και την κόκκινη γυναικεία με το όνομα Πέντα, σε κανονικό ανθρώπινο ανάστημα.

• Η μαρτενίτσα είναι σύμβολο της υγείας και της καρποφορίας
  

Αυτός ο εξαιρετικός Μάρτης βρίσκεται στο πάρκο «Σεβαστόπολ» της Βάρνα κι εκεί συνήθως θα βρείτε την Κριστίνα να πουλάει μάρτηδες λίγο πριν την 1^η Μαρτίου.

«Είχα φτιάξει έναν μάρτη με τον Πίζο και την Πέντα που τόσο άρεσε στους γνωστούς μου που μου πρότειναν να κάνω τον ίδιο αλλά μεγάλο, θυμάται εκείνη. Ξαφνικά σκέφτηκα πως αν υπάρχει ένας μεγάλος μάρτης τα παιδιά θα μπορούν να φωτογραφίζονται μαζί του. Χρησιμοποίησα πάνω από 9 κιλά μαλλί και διακοσμητικά στοιχεία».

• Μάρτηδες με παραδοσιακά κεντήματα
  

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο