Η Βουλγαρία έχει ανοίξει 11 κρατικά πολιτιστικά ινστιτούτα στο εξωτερικό /Βερολίνο, Μπρατισλάβα, Βουδαπέστη, Βαρσοβία, Βιέννη, Λονδίνο, Μόσχα, Παρίσι, Ρώμη, Σκόπια και Πράγα/, που διευθύνονται μεθοδικά και χρηματικά από το Υπουργείο Πολιτισμού και η δραστηριότητά τους πραγματοποιείται σύμφωνα με τις διμερείς διακυβερνητικές συμφωνίες. Αυτό όμως δεν ισχύει για τα βουλγαρικά πολιτιστικά και ενημερωτικά κέντρα στις σερβικές πόλεις Μποσίλεγκραντ και Τσάριμπροντ. Σύμφωνα με την ντόπια νομοθεσία, λειτουργούν ως μη κυβερνητικοί οργανισμοί. Ο πρόεδρος του κέντρου στο Μποσίλεγκραντ Ιβάν Νικόλοφ συγκρίνει τη δραστηριότητά τους με τους μορφωτικούς συλλόγους της περιόδου της Αναγέννησης. Σύμφωνα με τα λόγια του, η λειτουργία τους παρεμποδίζεται από την βραδιά ευρωπαϊκοποίηση της Σερβίας, που επιβραδύνει το άνοιγμα των συνόρων και την ανάπτυξη της περιοχής. Δεν υπάρχει και διάλογος μεταξύ των δύο γειτονικών κρατών για τη βουλγαρική μειονότητα στη λεγόμενη «Δυτική Περιοχή» ( παραμεθόρια περιοχή στην Ανατολική Σερβία). Για έναν αιώνα οι άνθρωποι στο Μποσίλεγκραντ έχουν μεταναστεύσει στη Βουλγαρία, τη Σερβία και τη Μακεδονία και ο πληθυσμός έχει μειωθεί από 30 000 έως 5-6000 άτομα. 

«Ιδρύσαμε πολιτιστικό και ενημερωτικό κέντρο εδώ και με τη δραστηριότητά του προσπαθούμε να κρατούμε ζωντανό το βουλγαρικό πνεύμα, τη βουλγαρική γλώσσα και πρώτα απ’ όλα να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους σε έναν νέο τρόπο συμπεριφοράς, και είμαστε ικανοποιημένοι ότι οι νέοι το συνειδητοποιούν και προσανατολίζονται όλο και περισσότερο» - επισημαίνει ο Ιβάν Νικόλοφ, πρόεδρος του Πολιτιστικού και Ενημερωτικού Κέντρου στο Μποσίλεγκραντ.

• Οι Βούλγαροι στην Σερβία ζητούν αναθεώρηση της πολιτικής για τους ομογενείς

Για το Ράδιο Βουλγαρία ο Νικόλοφ διηγήθηκε ότι λαμβάνουν ελάχιστη υποστήριξη από το βουλγαρικό κράτος, αλλά λειτουργούν κυρίως με την υποστήριξη πολλών βουλγαρικών θεσμών όπως ο Δήμος Σόφιας, πολιτιστικοί σύλλογοι, μουσεία, γκαλερί και ΜΜΕ. Λυπάται ότι στο πλαίσιο του προγράμματος διασυνοριακής συνεργασίας δεν έχουν υλοποιήσει ούτε ένα σχέδιο.

«Αυτό είναι το σοβαρό πρόβλημα. Είμαστε περιορισμένοι ως προς τα στελέχη και τους ειδικούς που μπορούμε να χρησιμοποιούμε, οι διοικητικές μας ικανότητες είναι επίσης περιορισμένες – επεσήμανε ο Νικόλοφ. – Έχουμε μόνο δύο γραφεία με υπολογιστές, που δεν επαρκούν για να εκπονήσεις επενδυτικό σχέδιο. Ας μη μιλάμε ότι τα επενδυτικά σχέδια πρέπει να έχουν την υποστήριξη και των τοπικών αρχών. Υπάρχουν ακόμη υποψίες για κάθε λεβ που έρχεται από τη Βουλγαρία και την Ευρώπη.»

«Οι Βούλγαροι στο Μποσίλεγκραντ, σε αντίθεση με τους συμπατριώτες τους στο Τσάριμπροντ, είναι μακριά από κύριο δρόμο. Δεν μπορούν σαν τους κατοίκους του Τσάριμπροντ, κάθε μέρα να πάνε δουλειά στη Σόφια και το βράδυ να επιστρέφουν. Το κοντινό στο Μποσίλεγκραντ βουλγαρικό περιφερειακό κέντρο Κιουστεντίλ δεν προσφέρει πολλές δυνατότητες για εργασία, μέχρι εκεί δεν υπάρχει ακόμη και τακτική γραμμή λεωφορείου. Ως εναλλακτική λύση της λεγόμενης καθημερινής μετανάστευσης, οι κάτοικοι του Μποσίλεγκραντ θέλουν να αναπτύξουν λαογραφικό τουριστικό συγκρότημα, που να συμπεριλαμβάνει ένα κρυφό σχολείο του 1832 και την Εκκλησία στο χωριό Ιζβόρ, που είναι του 1833.

«Είναι πολύ ενδιαφέρουσα εκκλησία, υπάρχει μόνο άλλη μία στη Βουλγαρία με τέτοια αρχιτεκτονική – στο Μπάνσκο. Εάν στην περιοχή αυτή, στο χωριό αυτό ιδρυθεί λαογραφικό κέντρο, έχοντας υπόψη τη μικρή απόσταση από τη Σόφια, αυτό θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά την τουριστική ροή. Εκεί όπου κυκλοφορούν άνθρωποι, εμφανίζονται προϋποθέσεις για οικονομική ανάπτυξη – λέει ο Ιβάν Νικόλοφ. – Γιατί τώρα, δυστυχώς, το Μποσίλεγκραντ βρίσκεται στα χέρια των διεθνών εξορυκτικών εταιρειών, που μολύνουν πάρα πολύ το περιβάλλον και ως αποτέλεσμα η περιοχή φτωχαίνει όλο και περισσότερο.»

Σχεδόν όλοι οι τελειόφοιτοι του Γυμνασίου στο Μποσίλεγκραντ κάθε χρόνο φεύγουν να σπουδάζουν στα βουλγαρικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα – λέει επίσης ο πρόεδρος του Πολιτιστικού και Ενημερωτικού Κέντρου στο Μποσίλεγκραντ. Οι περισσότεροι φοιτητές μένουν να δουλεύουν στη Βουλγαρία. Αυτό απειλεί δημογραφικά ακόμη περισσότερο την περιοχή. Σύμφωνα με τον Νικόλοφ, όμως, στις αρχές του 21^ου αιώνα δεν μπορεί οι άνθρωποι να ζουν μέσα στη φτώχεια και γι’ αυτό είναι ικανοποιημένος ότι οι νέοι αποκαθίστανται επαγγελματικά στη Βουλγαρία. Ως πρόβλημα για την εκπαίδευση βουλγαρικής γλώσσας ο ίδιος αναφέρει την έλλειψη, 10 χρόνια τώρα, βουλγαρικής μετάφρασης για τα υποχρεωτικά σερβικά σχολικά βιβλία. Είναι όμως αισιόδοξος για τη βουλγαρική αυτοσυνείδηση στην περιοχή:

«Παρόλα αυτά στο Μποσίλεγκραντ οι νέοι ξέρουν βουλγαρικά. Αυτό όμως δεν επαρκεί. Ξέρετε ότι για την εδραίωση της βουλγαρικής εθνικής αυτοσυνείδησης, εκτός από τη βουλγαρική γλώσσα, πρέπει να έχουν γνώσεις στον χώρο της βουλγαρικής ιστορίας, πολιτισμού, γεωγραφίας και πολλές άλλες. Αυτή η περιοχή γεωγραφικά κατευθύνεται προς τη Βουλγαρία. Οι περισσότεροι κάτοικοι του Μποσίλεγκραντ έχουν ήδη βουλγαρική ιθαγένεια και αυτό δημιούργησε προϋποθέσεις για εθνική αυτοπεποίθηση και ενσωμάτωση στον βουλγαρικό πολιτιστικό χώρο

Κείμενο και φωτογραφίες: Ίβο Ιβανόφ

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα