Μια ομάδα επιστημόνων ξεκίνησε στα ίχνη των βουλγαρικών μνημείων για να σχηματίσει την εθνική πολιτιστική περιοχή πέρα ​​από τα σύγχρονα σύνορα. Αυτός ο πνευματικός χώρος - μέσα από τα μνημεία, τα στρατιωτικά νεκροταφεία, τα φρούρια, τις εκκλησίες, τα μοναστήρια, μαρτυρεί την πλούσια κληρονομιά που άφησαν οι Βούλγαροι κατά τον Μεσαίωνα, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Αναγέννηση μας.

Έξι από τις δέκα χώρες που επισκέπτονται οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Εθνολογίας και Λαογραφίας της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών -ΒΑΕ, βρίσκονται στα Βαλκάνια που αποτελεί ένα μέρος όπου τα σύνορα ήταν πάντα δυναμικά.

«Στη Βουλγαρία, αστεία λέμε ότι στα Βαλκάνια ο καθένας συνορεύει με τον εαυτό του» λέει η λέκτορας Λίνα Γκέργκοβα. «Επισκεφθήκαμε τοποθεσίες από τις παραμεθόριες περιοχές γύρω μας, από εδάφη που ιστορικά θεωρούνταν αρχέγονα βουλγαρικά. Κάποτε ανήκαν στη Βουλγαρία και σήμερα συμβολίζουν το μεγάλο βουλγαρικό κράτος και βρίσκονται σε όλες τις γειτονικές χώρες. Στην Τουρκία, αυτά τα μέρη συγκεντρώνονται αποκλειστικά στην Αδριανούπολη και την Κωνσταντινούπολη. Στην Ελλάδα πολλά αντικείμενα συνδέονται με τη Μακεδονία του Αιγαίου, με τους Θρακιώτες Βούλγαρους και ηγέτες των βουλγαρικών επαναστατικών αγώνων όπως ο καπετάν Πέτκο Βοϊβόντα και ο Γκότσε Ντέλτσεφ. Στη Βόρεια Μακεδονία, δεν έχουμε καν βουλγαρικά μέρη, γιατί όλα θεωρούνταν βουλγαρικά. Στη Σερβία είναι τα δυτικά προάστια, τα στρατιωτικά μνημεία στο Βελιγράδι, η Πρώτη Βουλγαρική Λεγεώνα, η μνήμη του Λέφσκι και του Ρακόφσκι. Στη Ρουμανία, υπάρχουν πολλά στρώματα - έχουμε βουλγαρικές κοινότητες σε διάφορα μέρη της χώρας, κάτι που συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με το εθνικοαπελευθερωτικό μας κίνημα».

Στην Ιταλία, τη Ρωσία, την Ουγγαρία και την Τσεχία, οι τόποι μνήμης σχετίζονται μάλλον με την πολιτισμική συμβολή των Βουλγάρων. Η Λίνα Γκέργκοβα δίνει ένα παράδειγμα με δύο από τα υποτιθέμενα βουλγαρικά αδελφικά κράτη, όπως τα αποκαλεί - τη Βουλγαρία του Βόλγα στο έδαφος του σημερινού Ταταρστάν στη Ρωσική Ομοσπονδία και την Βουλγαρία του Αλτσέκ στην περιοχή της ιταλικής πόλης της Νάπολης. Στο χωριό Τσέλε ντι Μπουλγκαρία, υπάρχει ένα μνημείο του Χαν Αλτσέκ, αδελφού του ιδρυτή του βουλγαρικού κράτους Χαν Ασπαρούχ, και εκεί γίνονται προσκυνήματα κάθε χρόνο.

Στη βουλγαρική πολιτιστική επικράτεια διακρίνονται τα χνάρια πολλών διανοουμένων, καλλιτεχνών, επιστημόνων, αθλητών, που έχουν κάνει τη χώρα μας γνωστή σε όλο τον κόσμο.

«Ο Ιβάν Βάζοφ, ως σύμβολο της βουλγαρικής λογοτεχνίας, εκπροσωπεί τη Βουλγαρία στη λεωφόρο των συγγραφέων στο Ζάγκρεμπ» λέει η Λίνα Γκέργκοβα. «Δικό του μνημείο ανεγέρθηκε και στη Ρώμη ανάμεσα σε άλλους ποιητές και συγγραφείς στην πλατεία Τορβάλντσεν. Ένα από τα λιγότερο γνωστά μνημεία βρίσκεται στην ουγγρική πόλη Κισκιόριος - εκεί βρίσκεται το σπίτι-μουσείο των Σαντόρ Πετιοφί και Ιβάν Βάζοφ, μαζί με τον Ατανάς Ντάλτσεφ που συμπεριλαμβάνεται ως μεταφραστής του ποιητή. Άλλα διάσημα πρόσωπα είναι ο ποιητής Πέντσο Σλαβέικοφ και ο γλύπτης Ασέν Πεϊκόφ, καθώς και διάφοροι τραγουδιστές της όπερας που συνδέονται βιογραφικά με την Ιταλία. Στη ρουμανική πόλη Σταρ Μπενέσοφ, στην περιοχή Μπανάτ, έχουμε ένα στάδιο που φέρει το όνομα του Χρίστο Στοΐτσκοφ».

Και δεδομένου ότι τα μνημεία που συνδέονται με τη Βουλγαρία είναι από καιρό γνωστά στους επιστημονικούς κύκλους, στόχος των ερευνητών είναι πλέον να δώσουν δημοσιότητα - ειδικά στα λιγότερο γνωστά.

«Για παράδειγμα, το στρατιωτικό μνημείο κοντά στο ρουμανικό χωριό Τουρκοάγια, αφιερωμένο σε τρεις αξιωματικούς που πέθαναν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο» προσθέτει ο επιστήμονας. «Βρίσκεται ανάμεσα σε λατομεία πέτρας σε χωράφι με καλαμπόκι και δεν επισκέπτεται καθόλου. Και το μνημείο στέκεται εκεί και είναι πολύ όμορφο. Λίγο γνωστός είναι και ο υποτιθέμενος τάφος του βασιλιά Σαμουήλ στο νησί του Αγίου Αχιλλέα στην ομώνυμη βασιλική. Δυστυχώς, λόγω της δύσκολης προσβασιμότητας και των πολιτικών προβλημάτων μεταξύ Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας - αν και βρίσκεται στην επικράτεια της Ελλάδας, ο τάφος είναι ελάχιστα επισκέψιμος και δεν υπάρχει κατασκευασμένο μνημείο γι' αυτόν.»

Σύμφωνα με τη Λίνα Γκέργκοβα, τα αντικείμενα από τη βουλγαρική πολιτιστική επικράτεια είναι δύσκολο να διατηρηθούν από απόσταση. Κι όμως, σύμφωνα με την ίδια, μετά το 1989 η φροντίδα γι' αυτούς αυξήθηκε. Έτσι, τα στρατιωτικά νεκροταφεία σε Βουκουρέστι, Βελιγράδι, Βιέννη, Βουδαπέστη έχουν ήδη αναστηλωθεί και τα μνημεία έχουν ανακαινιστεί. Υπάρχει ενδιαφέρον για τη διατήρηση των μνημείων όχι μόνο από την πλευρά του κράτους, αλλά και από την πλευρά των μη κυβερνητικών οργανώσεων, των κομμάτων και των βουλγαρικών κοινοτήτων στο εξωτερικό.

Φωτογραφίες: Ντιάνα Τσανκόβα

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα