Τα παραμύθια είναι ο πρώτος τρόπος, με τον οποίο ένα παιδί γνωρίζει τον κόσμο γύρω του και αρχίζει να ξεχωρίζει το καλό από το κακό, το όμορφο από το άσχημο, το σωστό από το λάθος. Όταν μεγαλώσουμε αυτά τα «παραμύθια» φτάνουν σε μας μέσω των προσωπικών ιστοριών των ανθρώπων γύρω μας, των προσωπικοτήτων, που θεωρούμε παράδειγμα προς μίμηση και στυλοβάτη των αντιλήψεών μας. Των σύγχρονων εθνεγερτών μας. Σήμερα θα σας διηγηθούμε ένα τέτοιο παραμύθι για ένα αγόρι που γεννήθηκε το 1968 στο Κιουστεντίλ, το οποίο ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του ζωγράφου και βήμα βήμα ανέβηκε τη σκάλα προς την κορυφή…

Είναι ο Τεοντόρ Ούσεφ – ο δημιουργός κινούμενων σχεδίων με τη μεγαλύτερη παγκόσμια επιρροή για τα τελευταία 25 χρόνια, σύμφωνα με έρευνα του Φεστιβάλ Κινούμενων Σχεδίων στη Λέριντα (Animac) και του Πολιτιστικού Κέντρου Βαρκελώνης από τις αρχές του 2021, κάτοχος περισσότερων από 200 διεθνείς διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένης και πρόκρισης για βραβείο «Όσκαρ» το 2017 για την ταινία «Η τυφλή Βάισα», βασισμένη σε διήγημα του Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ. Ο δρόμος του πέρασε από το Πλόβντιβ, όπου ο Ούσεφ τελείωσε το Γυμνάσιο Καλών Τεχνών και στη συνέχεια – μεταπτυχιακό πρόγραμμα γραφιστικής στην Εθνική Ακαδημία Καλών Τεχνών στη Σόφια και το 1999 έφυγε για το Μόντρεαλ και επί χρόνια συνεργάστηκε με το Εθνικό Κινηματογραφικό Συμβούλιο του Καναδά στη δημιουργία κάποιων από τις πιο βραβευμένες ταινίες κινούμενων σχεδίων της εποχής μας. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία από «αόρατες σχέσεις» με βουλγαρική απόχρωση και με τη συμμετοχή του Ράδιο Βουλγαρία, για τις οποίες διηγείται και το τελευταίο ντοκιμαντέρ του Μπορισλάβ Κόλεφ, αφιερωμένο στον διάσημό μας ζωγράφο.

• Τεοντόρ Ούσεφ: Από τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία ως τον Καναδά

Το έργο «Τεοντόρ Ούσεφ: Αόρατες σχέσεις» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 10 Οκτωβρίου στο πλαίσιο του φεστιβάλ Cinelibri στη Σόφια.

«Πάντα ενδιαφερόμουν για τους καλλιτέχνες, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό. Και παρόλο που οι ήρωές μου έχουν διαφορετικές μοίρες, χαρακτήρες, επαγγέλματα, είναι της ίδιας γενιάς – της δικής μου γενιάς. Όλοι γεννήθηκαν κατά τη δεκαετία του ’60 και έχουν διαμορφωθεί ως προσωπικότητες κατά τη δεκαετία του ’70 και του ’80 του 20ού αιώνα, όταν άρχισε η επαγγελματική πορεία τους και έζησαν δραστήρια κατά τη δεκαετία του ’90 και μετά. Και στην ουσία μέσω της προσωπικής ιστορίας των ηρώων μου, πάντα προσπαθώ να κάνω και πορτρέτο του χρόνου», λέει ο Μπορισλάβ Κόλεφ στους συναδέλφους μας της ΒΕΡ-Βάρνα. 

Τεοντόρ Ούσεφ: «Έστω και να ζούμε στο εξωτερικό, αναζητούμε επαφή με ανθρώπους, με τους οποίους αναπνέουμε στον ίδιο ρυθμό»

Στο ντοκιμαντέρ γίνεται αισθητή η ισχυρή κοινωνική στάση του Τεοντόρ Ούσεφ απέναντι στην κατάσταση στη Βουλγαρία και τη θέση της στον γεωπολιτικό χάρτη της Ευρώπης. Πράγματα, που θίγονται έμμεσα και στην ντεμπούτο ταινία μεγάλου μήκους του ίδιου του καλλιτέχνη. Η πολυαναμενόμενη παραγωγή του Καναδά και της Βουλγαρίας «φ 1.618» είχε την πρεμιέρα της στις 8 Οκτωβρίου κατά τα εγκαίνια του φεστιβάλ Cinelibri στη Σόφια και ο ίδιος ο σκηνοθέτης επισκέφθηκε το στούντιο του προγράμματος «Χρίστο Μπότεφ» της ΒΕΡ, για να διηγηθεί λεπτομέρειες. Η ταινία εμπνεύστηκε από το μυθιστόρημα «Σβούρα» του πολιτισμολόγου Βλαντισλάβ Τόντοροφ, ο οποίος επίσης εδώ και πολλά χρόνια ζει στο εξωτερικό, στις ΗΠΑ. 

«Η συνεργασία βουλγάρων δημιουργών εκτός Βουλγαρίας είναι εξαιρετικά σημαντική, γιατί έτσι δημιουργούνται αριστουργήματα» - λέει ο Τεοντόρ Ούσεφ – Έστω και να ζούμε στο εξωτερικό, αναζητούμε επαφή με ανθρώπους, με τους οποίους αναπνέουμε στον ίδιο ρυθμό. Ο πατριωτισμός μας δεν είναι να κάνουμε τατουάζ με τους εθνικούς μας ήρωες. Ο πατριωτισμός μας είναι να αναζητούμε ανθρώπους, που γεννήθηκαν στον ίδιο τόπο, που έχουν την ίδια κοσμοαντίληψη. Με ένα κοινό όραμα για το πώς ο τόπος, όπου γεννηθήκαμε, να είναι όλο και πιο ελκυστικός και ενδιαφέρων. Να είναι καλύτερος για τις επόμενες γενιές.»

Ο τίτλος της ταινίας είναι η αξία της θείας τομής στη φύση – η αναλογία των τελευταίων δύο αριθμών στη Ακολουθία Φιμπονάτσι. «Είμαι ζωγράφος και αγαπάω τις αναλογίες, τους αριθμούς», λέει ο Τεοντόρ Ούσεφ. Τεράστια είναι η ευγνωμοσύνη του δημιουργού προς τους συναδέλφους του στον Καναδά, που συμφώνησαν να εργάζονται πάνω στην ταινία σχεδόν χωρίς χρήματα, μόνο για το δικό του όνομα.

«Μου αρέσει όταν οι άνθρωποι εργάζονται στο όνομα μιας υπόθεσης, χωρίς οπωσδήποτε να τους φέρει υλικά αγαθά ή χωρίς αυτό να κάνει τα πράγματα πιο εύκολα. Αντίθετα, συχνά, όταν δουλεύεις για μια υπόθεση, η ζωή σου γίνεται πιο δύσκολη, γιατί κάθε υπόθεση αντιμετωπίζει αντίσταση και απαιτεί τεράστια αφοσίωση. Γι’ αυτό είναι δύσκολο εδώ (στη Βουλγαρία) να συμβαίνουν πράγματα», εξηγεί ο παγκοσμίως γνωστός μας συμπατριώτης. 

Ο Ούσεφ τονίζει ότι ιδιαίτερα σημαντικό για τον ίδιο ήταν η πρώτη προβολή της πρώτης του ταινίας μεγάλου μήκους να είναι ακριβώς στη Βουλγαρία, την πατρίδα του. Έστω και να ζει στο εξωτερικό, είναι ισχυρώς κοινωνικά δεσμευμένος – θυμόμαστε τους πίνακές του με τα μάτια των γιατρών στο τμήμα Covid-19 της Στρατιωτικής Ιατρικής Ακαδημίας, που ζωγραφίστηκαν προς υποστήριξη των ουκρανών προσφύγων.

• Οι θηριωδίες της Μπούκα μέσα από τα μάτια του καρικατουρίστα Τέο Ούσεφ

«Ο πόλεμος δεν είναι ποτέ καλή έκβαση και σήμερα ο πόλεμος διεξάγεται «στην πόρτα μας», λέει ο δημιουργός κινούμενων σχεδίων και ομολογεί ότι για πρώτη φορά νιώθει στενοχωρημένης από τα γεγονότα. 

«Το πιο ανησυχητικό είναι ότι στο κράτος μας υπάρχουν άνθρωποι, που είναι έτοιμοι να ανοίξουν την πόρτα και να επιτρέψουν ο πόλεμος αυτός να μπει στο σπίτι μας, υποστηρίζοντας τη λάθος πλευρά. Παίρνοντας την πλευρά του βιαστή, του σφετεριστή. Οι καλλιτέχνες, εφόσον έχουν τη δυνατότητα, είναι υποχρεωμένοι να αντιδράσουν και να συμμετάσχουν στη νίκη της ομαλότητας επί του κακού, του όμορφου επί του άσχημου. Πρέπει να είμαστε πρεσβευτές του καλού.»

Τέτοιος που προσπαθεί να είναι και ο Τεοντόρ Ούσεφ, ενώ ετοιμάζει τα επόμενα κινηματογραφικά πρότζεκτ του – δύο ταινίες μεγάλου μήκους και δύο ταινίες κινούμενων σχεδίων. Η μία «Ο λύκος» βασίζεται σε διήγημα του Εμιλιάν Στάνεφ. «Εκ νέου βουλγαρικό ίχνος», λέει ο σκηνοθέτης. Ιστορία που ο ίδιος ο Εμιλιάν Στάνεφ συνοψίζει σε δύο προτάσεις: «Μισούμε το λυκόπουλο (μέσα μας), αλλά χωρίς αυτό δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Δύσκολο πράγμα!»

* Ο Τεοντόρ Ούσεφ είναι ένας από τους Βουλγάρους Πρεσβευτές του Πολιτισμού για το 2021 στον διαγωνισμό της ΒΕΡ.

Κείμενο: Βέσελα Κράστεβα /από συνεντεύξεις της Νίνα Τσάνεβα, ΒΕΡ-«Χρίστο Μπότεφ» και του Αλεξάνταρ Γιορντανόφ, ΒΕΡ-Βάρνα/

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα