Οι αρχαίοι δεν διέφεραν πολύ από εμάς. Και τότε οι καιροί ήταν δύσκολοι και οι άνθρωποι, αν και κυρίως ασχολούνταν με την εξασφάλιση της καθημερινής τους ζωής, έβρισκαν χρόνο και για διασκέδαση. Αυτό αποδεικνύεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα για διάφορα παιχνίδια που έπαιζαν από την Χαλκολιθική εποχή. Σήμερα, μια ομάδα νέων, σε συνεργασία με ειδικούς που εργάζονται σε μουσεία και αρχαιολόγους, προσπαθεί να αναβιώσει το παρελθόν αποκαθιστώντας αυτά τα παιχνίδια για τη νέα γενιά Βουλγάρων. «Μέχρι στιγμής έχουμε αναπτύξει και προσφέρει παιχνίδια για τα εκπαιδευτικά προγράμματα δέκα ιστορικών μουσείων σε όλη τη χώρα», λέει η Ροσίτσα Μαρίνοβα, συντονίστρια προγράμματος του Κέντρου Άτυπης Εκπαίδευσης και Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων ΑΛΟΣ.. 

Η Ροσίτσα Μαρίνοβα θυμάται πώς κάποτε της κίνησε το ενδιαφέρον μια έκθεση που είδε στο Ιστορικό Μουσείο στο Κιουστεντίλ  - μια κεραμική φιγούρα που είναι ένα παιχνίδι με λακκάκια καλυμμένα με 16 στρογγυλές τρύπες και μικρές στρογγυλές κεραμικές μπάλες ανάλογου μεγέθους. Το τεχνούργημα βρέθηκε στον Χαλκολιθικό οικισμό του Σλάτινου και χρονολογείται από την Εποχή του Λίθου-Χαλκού, ή 6.800 χρόνια πριν. Η Ροσίτσα αποφάσισε να εκσυγχρονίσει το παιχνίδι προκειμένου να ξυπνήσει την περιέργεια των νέων για το αρχαίο παρελθόν μας.

«Το ενδιαφέρον είναι ότι η βουλγαρική του εκδοχή του παιχνιδιού είναι της 5ης χιλιετίας π.Χ. Παρόμοια παιχνίδια με λακκάκια συναντάμε στην Ινδία και την Αρχαία Αίγυπτο, αλλά χρονολογούνται από τη 2η χιλιετία π.Χ. Αν λοιπόν υποθέσουμε ότι η βουλγαρική έκδοση είναι κάτι σαν το παλιό πρωτότυπο αυτού του παιχνιδιού, σημαίνει ότι είναι περίπου 3 χιλιετίες παλαιότερη από την αρχαία αιγυπτιακή. Τώρα, το Κέντρο ΑΛΟΣ το έχει εκσυγχρονίσει για εκπαιδευτικούς σκοπούς, ώστε οι μικροί επισκέπτες του Μουσείου του Κιουστεντίλ να μπορούν να παίξουν. Διοργανώνονται ακόμη και αγωνιστικά τουρνουά», λέει η Ροσίτσα.

Άλκερκ, Ρωμαϊκό σκάκι Ρότα και Ντάμα - αυτά είναι τα ονόματα των επιτραπέζιων παιχνιδιών που μελετήθηκαν και εκσυγχρονίστηκαν από τη Ροσίτσα και τους συναδέλφους της, τα οποία ήταν διαδεδομένα στην επικράτεια της σημερινής Βουλγαρίας κατά την προϊστορική εποχή, την αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα. Οι σύγχρονες εκδοχές τους είναι φτιαγμένες στο χέρι, εξ ολοκλήρου από φυσικά υλικά - δέρμα σουέτ, κεραμικά και γυαλί. «Στο παιχνίδι με τα λακκάκια, για παράδειγμα, παρουσιάσαμε σημάδια από την χαλκολοιθική εποχή, καθώς και θραύσματα ενός ενδιαφέροντος αστρικού ημερολογίου με στοιχεία από τους αστερισμούς της Αρκούδας και του Κύκνου». Η ιδέα είναι να βυθιστεί κάποιος στην ατμόσφαιρα των προϊστορικών χρόνων», λέει η Ροσίτσα.

Πώς αντιδρούν οι σύγχρονοι άνθρωποι σε αυτά τα αρχαία παιχνίδια;

«Αντιδρούν πολύ γνωστικά, πολύ οικεία. Αλλά αυτό είναι φυσικό, γιατί αυτά είναι αρχαία παιχνίδια στρατηγικής. Παιχνίδια που έχουν αναπτύξει, εδώ και καιρό, τις ικανότητες των νέων για συγκέντρωση, στρατηγική σκέψη, συνέπεια και δυναμισμό. Μερικά από τα παιχνίδια χρησιμοποιήθηκαν από τους λεγεωνάριους για να εκπαιδεύσουν τις δεξιότητες μάχης πριν από τη μάχη», εξηγεί η Ροσίτσα Μαρίνοβα.

Και μια αξιοπερίεργη πινελιά - οι ερευνητές συναντούν παιχνίδια με τη μορφή σχεδίων ή γκράφιτι στα πιο απροσδόκητα μέρη. Για παράδειγμα, το Άλκερκ ήταν σκαλισμένο στα τείχη των φρουρίων των παλαιών βουλγαρικών πρωτευουσών Πλίσκα και Βελίκι Πρεσλάφ . Και το παιχνίδι Ντάμα, γνωστό από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, ανακαλύφθηκε σκαλισμένο στο πέτρινο παγκάκι μπροστά στο βραχώδες μοναστήρι στην περιοχή της Σιλίστρα (8ος - 11ος αιώνας) κοντά στο Ισπερίχ, μας λέει η Ροσίτσα. Εκτός από τα παιχνίδια στρατηγικής του παρελθόντος, η ομάδα του Κέντρου ΑΛΟΣ μελέτησε και προσάρμοσε ένα παλιό παιχνίδι με ζάρια, το οποίο, όμως, είχε χαρακτήρα τζόγου και είναι ακατάλληλο για μαθητές. «Φαίνεται ότι οι πρόγονοί μας βρήκαν τον τρόπο να μοιράζονται τον ελεύθερο χρόνο τους με την οικογένεια, τους φίλους, τα παιδιά τους, να παίζουν και να διασκεδάζουν, όπως κι εμείς στον ταραχώδη 21ο αιώνα», καταλήγει η Ροσίτσα Μαρίνοβα.

Μετάφραση Σταύρος Βανιώτης

Φωτογραφίες: Κέντρο Άτυπης Εκπαίδευσης και Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων ΑΛΟ