Στο είδος του ανιμαλισμού είναι αφιερωμένη η νεότερη έκθεση στην Αστική Πινακοθήκη Σόφιας, που παρακολουθεί το πώς οι βούλγαροι καλλιτέχνες από την Απελευθέρωση (1878) μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα αναπλάθουν τα ζώα στις ζωγραφιές, υδατογραφίες, εικονογραφίες τους, στα έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, κεραμικής τους. Η έκθεση είναι προσιτή για επισκέπτες μέχρι τις 16 Ιουλίου.

«Δεν μπορούμε να μιλάμε ότι ο ανιμαλισμός υπάρχει σε καθαρή μορφή στη βουλγαρική τέχνη – λέει ο Λιούμπεν Ντομοζέτσκι, ένας από τους επιμελητές της έκθεσης. – Πολύ συχνά βρίσκεται σε μεταβατικές ζώνες με άλλα είδη τέχνης όπως η νεκρή φύση ή το τοπίο. Περίεργη είναι η παρουσία του στην τέχνη της δεκαετίας του ’20 του 20ού αιώνα μέσω στιλιζαρισμένων διακοσμητικών σχεδίων, κυρίως πτηνών, που πολλοί ζωγράφοι δημιουργούσαν ως μέρος της ακαδημαϊκής τους εκπαίδευσης. Ο ανιμαλισμός εκδηλώνεται στην πιο καθαρή μορφή του στη γλυπτική – το πρώτο μισό του περασμένου αιώνα δημιουργήθηκαν πολλά γλυπτά για τα πάρκα, δυστυχώς, έχουν ήδη καταστραφεί. Τα αρχειακά υλικά για τα έργα αυτά δείχνουν ενδιαφέρουσα χροιά της εξέλιξης της τέχνης στη Βουλγαρία εκείνη την περίοδο.»

Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται έργα πολλών από τους σημαντικούς δημιουργούς στη βουλγαρική τέχνη – των Βλαντιμίρ Ντιμιτρόφ-Μάιστορα, Ιβάν Λάζαροφ, Ιβάν Μίλεφ, Κωνσταντίν Στάρκελοφ, Μπορίς Γκεοργκίεφ, Ιβάν Πενκόφ, Γκεόργκι Ποπόφ-Τζον, Ιβάν Μάρκβιτσκα, Γιάροσλαβ Βέσιν, Ότο Χορέισι. Η οπτική αφήγηση αρχίζει με δύο έργα του πρώτου μισού του 19^ου αιώνα – του αγιογράφου Ζαχάρι Ζογκράφ. Με τα έργα αυτά ο ζωγράφος της Αναγέννησης βγαίνει από τον κανόνα της χριστιανικής τέχνης.

«Ο Ζαχάρι Ζογκράφ ζωγράφισε νυχτερίδα και νυχτοπεταλούδα, πιθανότατα εκ του φυσικού – λέει ο Λιούμπεν Ντομοζέτσκι. – Αυτά τα έργα παρουσιάζουν κάποια εντύπωση της στιγμής, ένα σχεδόν αναγεννησιακό πνεύμα στην εξερεύνηση του γύρω κόσμου, παρόμοιο ως προς τον χαρακτήρα του με τα έργα του Άλμπρεχτ Ντύρερ ή του Λεονάρντο ντα Βίντσι στην Ευρωπαϊκή Αναγέννηση. Πολύ λεπτομερώς ο ζωγράφος απεικονίζει όλα τα μέλη του σώματος της νυχτερίδας και της νυχτοπεταλούδας. Αυτά τα έργα διαφέρουν από την επίσημη του ζωγραφική – την αγιογραφία και εκφράζουν μια αναλυτική σκέψη στην προσπάθεια να καταλάβει ο καλλιτέχνης πώς λειτουργεί ο κόσμος.»

Οι βούλγαροι δημιουργοί απεικονίζουν τόσο κατοικίδια, όσο και άγρια ζώα, κυρίως εκ του φυσικού, και τα έργα τους ξεχωρίζουν για ελευθερία και φυσικότητα. Έγγραφα μαρτυρούν ότι για τις ανάγκες της Ακαδημίας Καλών Τεχνών αγοράστηκαν ταριχευμένα ζώα, που οι φοιτητές ανάπλαθαν στα διακοσμητικά πρότζεκτ τους.

«Υπάρχουν έργα που σχετίζονται με τη συμμετοχή βουλγάρων ζωγράφων στον Βαλκανικό και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όπου μαζί με τον άνθρωπο συμμετέχει και ο πιστός φίλος του – το άλογο, το βουβάλι, το σκυλί – συνεχίζει τη διήγησή του ο κριτικός τέχνης. Εξάλλου, σύντομα μετά την Απελευθέρωση στη Σόφια ιδρύθηκε ο πρώτος ζωολογικός κήπος που μετατράπηκε σε πόλο έλξης για τους ζωγράφους. Εκεί είχαν την ευκαιρία να ζωγραφίζουν εκ του φυσικού άγρια ζώα ή εκπροσώπους της εξωτικής πανίδας – έναν τέτοιο κύκλο έργων δημιούργησε ο ζωγράφος Ηλία Πετρόφ.»

«Κάποιοι δημιουργοί ενδιαφέρονται μάλλον για τις διακοσμητικές ιδιότητες των χρωμάτων και των σχημάτων των ζώων – συμπληρώνει ο Λιούμπεν Ντομοζέτσκι. – Ενώ σε άλλα έργα παρατηρείται ορισμένη αισθηματικότητα – τέτοιο, για παράδειγμα, είναι το έργο «Ο σακάτης σκύλος μας» του Χρίστο Μπερμπέροφ.

Η έκθεση στην Αστική Πινακοθήκη δείχνει ότι έργα, που κατηγοριοποιούνται ως «περιθωριακά», «ανεπίσημα», μπορούν να αποκαλύψουν αναπάντεχη πτυχή της δημιουργικής πορείας ενός καλλιτέχνη, που θεωρούμε γνωστό. «Το άλλο μήνυμα είναι η στάση απέναντι στα ζώα και τη φύση – μια ειδική στάση με προσοχή και αγάπη», λέει ο Λιούμπεν Ντομοζέτσκι.

Φωτογραφίες: Facebook/ СГХГ Sofia City Art Gallery, Ντιάνα Τσανκόβα

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα