Ο Ιωάννης Μεταξάς έγινε πρωθυπουργός της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1936. Στις 4 Αυγούστου του ίδιου έτους με την συγκατάθεση του βασιλιά της Ελλάδας Γεωργίου Β΄ από τον Οίκο του Σλέσβιχ-Χόλσταϊν-Σόντερμπουργκ-Γκλύξμπουργκ και με αφορμή τον κίνδυνο από την εξάπλωση των κομμουνιστικών ιδεών ο Μεταξάς ηγήθηκε δικτατωρικού καθεστώτος. Το καθεστώς αυτό αρνήθηκε να επιτρέψει σε ιταλικά στρατεύματα να περάσουν από την Ελλάδα για να πολεμήσουν στο μέτωπο της Αβησσυνίας (στην Αφρική), ως σύμμαχοι των Γερμανών, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αυτή η άρνηση σήμανε την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο ως μέλος των Συμμαχικών Δυνάμεων που ηγούταν από την Μεγάλη Βρετανία, τις ΗΠΑ και την Σοβιετική Ένωση.

Το τελεσίγραφο των Ιταλών παραδόθηκε στον Μεταξά από τον πρέσβη τους στις 03:00 η ώρα τα ξημερώτα και στις 5:30 άρχισε ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, στον οποίο οι Ιταλοί ήταν σύμμαχοι με τους Αλβανούς.

Η πρώτη μάχη αυτού του πολέμου ήταν η Μάχη της Πίνδου. Το μέτωπο ήταν στην γραμμή «όρος Σμόλικας-Μόλικας-Καστάνιανη-Κιάφα-Καταφύκι».Οι Ιταλοί παρέταξαν την 3η Μεραρχία αλπινιστών «Τζούλια», η οποία αριθμούσε 10.800 άνδρες, με αποστολή να κινηθεί μέσω των ορεινών διαβάσεων προς το Μέτσοβο.Οι ελληνικές δυνάμεις που υπερασπίζονταν αυτό το μέτωπο ήταν το Απόσπασμα Πίνδου, που αριθμούσε 2.000 άνδρες και διοικούταν από τον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη.

Η Μάχη της Πίνδου κράτησε από τις 28 Οκτωβρίου ως τις 13 Νοεμβρίου και μαζί με την Μάχη Ελαίας-Καλαμά, από τις 2 έως τις 8 Νοεμβρίου, ήταν οι αποφασιστικές ένοπλες συμπλοκές που αναχαίτισαν την ιταλική εισβολή. Οι καιρικές συνθήκες ήταν κακές και τα αντίπαλα στρατεύματα υπερτερούσαν αριθμητικά όμως οι κάτοικοι της περιοχής στήριζαν τους έλληνες στρατιώτες με εφοδιασμό. Οι Ιταλοί υποχώρησαν πίσω από τα ελληνοαλβανικά σύνορα ενώ η νίκη των Ελλήνων απέτρεψε την αποκοπή των ελληνικών δυνάμεων στην Ήπειρο και την Δυτική Μακεδονία.

Η γραμμή του μετώπου της Μάχης Ελαίας-Καλαμά ξεκινούσε δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος, στις εκβολές του ποταμού Καλαμά, περνούσε κατά μήκος του ποταμού και κατέληγε στην στρατηγική τοποθεσία Ελαία, στο Καλπάκι, κοντά στα Γιάννενα. Οι ιταλικές δυνάμεις αποτελούνταν από τμήματα της Μεραρχίας «Φερράρα», ενισχυμένες με άρματα από την Μεραρχία «Κενταύρων», καθώς και από το 25ο ιταλικό σώμα στρατού. Επίσης στον τομέα Καλαμά βρίσκονταν η Μεραρχία Σιένα και στον τομέα Θεσπρωτίας ιταλική Μεραρχία ιππικού. Την άμυνα της περιοχής είχε αναλάβει η «8η Μεραρχία» του Ελληνικού Στρατού, υπό τον υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο.

Στις 2 Νοεμβρίου το πρωί ξεκίνησε σφοδρός βομβαρδισμός από την ιταλική αεροπορία και το πυροβολικό. Στις 15:00 το απόγευμα η Μεραρχία Φερράρα εξαπέλυσε επίθεση στην τοποθεσία Ελαία. Την επόμενη μέρα ύστερα από βομβαρδισμούς ακολούθησε επίθεση με τεθωρακισμένα κατά του τομέα Καλπακίου. Οι ελληνικές δυνάμεις διατήρησαν ακέραιες τις θέσεις τους. Στις 4 Νοεμβρίου, οι Ιταλοί περιορίστηκαν σε βομβαρδισμούς σε ολόκληρο το μέτωπο και την επόμενη το μεσημέρι μεγάλες δυνάμεις πεζικού και άρματα μάχης, με αεροπορική υποστήριξη εξαπέλυσαν επίθεση στον τομέα Ελαίας. Τα ελληνικά τμήματα παρά την σφοδρότητα της επίθεσης, απέκρουσαν την εχθρική επίθεση και προκάλεσαν σοβαρές απώλειες στις ιταλικές δυνάμεις.

Οι ιταλικές επιθέσεις συνεχίστηκαν ως τις 8 Νοεμβρίου, κυρίως κατά του τομέα Ελαίας, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Οι απώλειες της ελληνικής μεραρχίας κατά τη μάχη Ελαίας-Καλαμά ανήλθαν σε 60 νεκρούς και 260 τραυματίες. Η ελληνική νίκη προκάλεσε υλικές και ηθικές φθορές για την ιταλική πλευρά, που την ανάγκασαν να σταματήσει τις επιθετικές επιχειρήσεις και να περιμένει ενισχύσεις.

Μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, οι ελληνικές δυνάμεις είχαν προωθηθεί στο ένα τέταρτο σχεδόν του εδάφους της Αλβανίας. Οι Ιταλοί αντεπιτέθηκαν τον Μάρτιο του 1941 ενώ στις 6 Απριλίου ξεκίνησε γερμανική εισβολή στην Ελλάδα η οποία οδήγησε στην Γερμανική κατοχή της χώρας η οποία κράτησε ως το 1944. Από τις 12 Απριλίου, ο Ελληνικός Στρατός άρχισε να υποχωρεί από την Αλβανία. Ακολούθησε η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς, στις 20 Απριλίου, και με τους Ιταλούς, τρεις μέρες αργότερα, οι οποίες περαίωσαν τυπικά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο.

Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής ήταν η πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ανύψωσε το ηθικό των λαών στην Ευρώπη. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η νίκη των Ελλήνων επηρέασε την έκβαση ολόκληρου του πολέμου, καθώς υποχρέωσε τους Γερμανούς να αναβάλουν την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης για να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Ιταλούς, που έχαναν τον πόλεμο με την Ελλάδα. Η καθυστερημένη επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, τον Ιούνιο του 1941, είχε σαν αποτέλεσμα οι γερμανικές δυνάμεις να αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν τις σκληρές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, με αποτέλεσμα την ήττα τους κατά την Μάχη της Μόσχας (Οκρώβριος 1941 – Ιανουάριος 1942) και κατά την Μάχη του Στάλλινγκραντ (Ιούλιος 1942-Φεβρουάριος 1943).

Επιμέλεια: Αγάπη Γιορντανόβα