Verorja – simboli bullgar i pranverës

botuar më 10-02-26 9.22.PD

Foto: BGNES

Për bullgarin ngjyrat e para të pranverës janë e bardha dhe e kuqja. Fijet e ndërthurura të bardha e të kuqe janë simboli i pranverës, i quajtur verore, (në bullgarisht “martenica”, sipas emrit të muajit të parë të pranverës – mart). Prej kohërave shumë të lashta bullgarët e presin 1 Marsin të stolisur me verore.

Dielli i kuq që po agon shkëlqen mbi dëborën e marsit – një pamje të tillë mund të shohë bullgari në veroren bardhë e kuqe. Në pranverë dielli do të ngrohë tokën, ndërsa gjatë verës rrezet e tij, shkëlqimin e tyre të artë, do t’ia japin grurit që po piqet. Për këtë ka menduar dikur bujku, duke futur veroren në brezin e tij të kuq në mëngjesin e herët të 1 Marsit. Kurse në të njëjtën kohë gjyshet kanë bekuar nipat të rrisin të bardhë me faqe të kuqe si verorja, të cilën ua kanë lidhur duarve të tyre. Vajzat e rritura e vënë veroren në gji, ndërsa beqarët e lidhin në noçkën e këmbës që t’u sjellë ajo forcë burrërore. Edhe zonja e shtëpisë shpejton në mëngjesin e 1 Marsit t’u lidhë verore kafshëve shtëpiake dhe pemëve të bahçes, qe të japin fruta gjatë vitit. Dikur gratë u kanë lidhur verore dhe sendeve më të rëndësishme shtëpiake – tezgjahut për shembull.

Sipas traditës veroret punohen nga gruaja më e moshuar e familjes. Dikur kur po afrohej 1 Marsi, gratë dilnin në fushë dhe mblidhnin copëza leshi, të mbetura nga kopetë delesh në shkurret qysh para dimrit. Prej këtij leshi bënin veroret. Një pjesë prej tij e ngjyrosnin në të kuqe – me bojëra natyrale. Pastaj ndërthurnin penjtë e bardhe dhe të kuq deri sa të bëhej fija dyngjyrëshe e verores, e cila është kryesorja. Ndërsa ndjenja estetike dhe fantazia e çdo gruaje si dhe besimet popullore i kanë bërë grat qe t’i shtojnë verores diçka tjetër – një rruazë bojë qielli, qe të ruajë vajzat dhe fëmijët nga syri i keq; një monedhë të vogël – për pasuri, një thelpi hudhër, për të dëbuar forcat e liga, kështu qe çdo verore të ketë pamjen e vet origjinale dhe të mbajë “magjinë” e vet. Fillimisht verorja mbahej si nuskë – të ruante nga forcat e liga dhe të tërhiqte forcat e mira. Por dalëngadalë besimet dhe simbolet e vjetra janë harruar. Në kohën tonë veroret lidhen me urimet për shëndet dhe kësmet.

Por para se të lidhnin veroret dikur gratë bënin një rit tjetër të rëndësishëm. Qysh para agimit ato mbulonin gardhat e oborrit dhe ballkonet e shtëpisë me sixhade, qilima dhe mbulesa të kuqe. Sipas besimeve popullore, Plaka Marta (siç quhet në folklorin bullgar muaji mars), kur sheh këtë pamje i behet qejf dhe vë buzën në gaz. Kurse buzëqeshja e saj është vet dielli pranveror. Kur Plaka Marta është buzëqeshur pranvera është e ngrohtë dhe me diell, ndërsa kur zemërohet sjell dëborë dhe furtuna. Në përfytyrimet popullore Plaka Marta është motër e 11 vëllezërve, pra, të 11 muajve të tjerë. Vetëm në krahinën e qytetit malor Kotel besohet se ajo është një vajzë e re. Sipas përfytyrimit të përgjithshëm ajo është një plakë kapriçioze, e cila herë-herë e vë buzën në gaz, herë-herë zemërohet. Prandaj edhe moti në mars ndryshohet aq shpejt. Ka dhe një traditë tjetër, qe më 1 Mars të ndizen zjarre në të hapur. Dhe deri sa kërcejnë rreth zjarrit fëmijët këndojnë një këngë rituale, me të cilën premtojnë ta ngrohin Plakën Marta tani, në pranverën e hershme, ndërsa kundër kësaj – dielli i marsit të ngrohë pastaj njerëzit dhe tokën. Sipas zakonit fëmijët si dhe të moshuarit kapërcejnë zjarrin dhe besohet se kjo do t’u sjellë atyre shëndet gjatë tërë vitit. Zjarri, pëlhurat e kuqe në gardhat dhe veroret janë lidhur në një mesazh të përbashkët ritual për shëndet dhe mirëqenie.

Përgatiti në shqip: Gjullka Ilieva

По публикацията работи: Rumjana Panajotova

Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Ndaje

Verorja – simboli bullgar i pranverës

Më shumë nga rubrika

Dervishët në trojet tona - legjendat dhe misteret rreth teqesë së fshatit Bivoljane

Esther Willems - një koreografe nga Haga, sipas së cilës shpirti i bullgarit është i injektuar në valle

Muzeu Etnografik Rajonal në Plovdiv po ndihmon në ringjalljen e zanatit të lashtë të punimeve të paendura