Sipas të dhënave të Agjencisë ekzekutive të pyjeve gjatë disa viteve të fundit rreth 6 mijë hektarë pyje janë dëmtuar për shkak të fatkeqësive të ndryshme natyrore, zjarreve, sëmundjeve etj. Duke pasur parasysh se mbi gjysmën e pyjeve bullgare gjenden në territore të mbrojtura, ka shumë të ngjarë që ndër pyjet e dëmtuara të ketë dhe të tilla me rëndësi të madhe evropiane. Sa u përket pyjeve shtetërore, siç janë shumica e pyjeve në Bullgari, 65 për qind prej tyre janë përfshirë në rrjetin ekologjik evropian “Natura 2000”.

Rimëkëmbja e pyjeve të dëmtuara me vlerë të lartë konservacioni dallohet nga ajo e pyjeve të thjeshta, thonë specialistët. Pyjet në territoret e mbrojtura, ku ka habitate të vlershme të bimëve dhe kafshëve të rralla, duhet të rimëkëmben nëpërmjet pyllëzimit me drurët e njëjtë para dëmtimit të pyllit. Këtu ndeshemi me një problem. Deri tani ekonomitë pyjore te ne pyllëzoheshin kryesisht me lloje të leverdishme ekonomikisht, nga të cilat prodhohej më shumë lëndë drusore. Prandaj në fidanishtet pyjore mund të gjeni vetëm lloje të tilla. Askush nuk ka rritur lloje të paleverdishme ekonomikisht, megjithëse shumë prej tyre janë lloje jashtëzakonisht të vlershme nga pikëpamja ekologjike, duke qenë habitate të bimëve dhe kafshëve të rralla.

Gjatë vjeshtës së vitit 2011 startoi një projekt në kuadrin e programit të Komisionit Evropian “Life plus”, me emrin “Ruajtje e fondit gjenetik dhe rimëkëmbje e habitateve pyjore me prioritet në “Natura 2000”. Ai ka për qëllim ta zgjidhë problemin e lartpërmendur dhe zbatohet nga dy struktura shtetërore – Agjencia ekzekutive e pyjeve dhe Stacioni pyjor për kontrollin e farërave – Sofje, si dhe nga shoqëria joqeveritare “Grupi i iniciativës Vitosha”, e cila ka përvojë pikërisht në këtë sferë. Projekti i tyre pilot ishte në malin Vitosha, buzë të cilit gjendet kryeqyteti i Sofjes.

“Gjatë vitit 2001 një tornado asgjësoi një pjesë të pyjeve të bredhave atje, kurse pas kësaj përhapja e brumbujve gjithashtu preku territore të konsiderueshme – na rikujton Teodor Todorov nga organizata joqeveritare. – Filluam të rimëkëmbim pjesët e dëmtuara të pyjeve, duke i pyllëzuar përsëri me bredha. Kështu konstatuam se nuk mund të gjejmë sasitë e domosdoshme të fidanishteve të bredhave. Prandaj filluam të grumbullojmë vetë farëra, t’i përpunojmë dhe t’i rritim fidanishtet e domosdoshme me prejardhje nga Vitosha, me të cilat duhet të rimëkëmbet pylli i bredhave. Deri tani kemi rimëkëmbur mbi 60 hektarë pyje të dëmtuara, si në Vitosha, ashtu dhe në kënde të ndryshme të vendit, dhe grumbulluam një përvojë shumë të mirë.”

Projekti i ri i programit “Life plus” parashikon krijimin e një banke gjenetike, e cila të ruajë farëra dhe material tjetër gjenetik nga lloje drusore, të cilat nuk janë të leverdishme ekonomikisht, por janë të vlershme për ekuilibrin ekologjik. Do të ketë dhe një fidanishte për prodhimin e farërave dhe rritjen e pemëve të llojeve me prioritet dhe me rëndësi evropiane.

“Bullgaria është shteti i vetëm në BE, i cili ende nuk disponon një bankë të tillë gjenetike – vë në dukje zoti Todorov. Ajo do të përfshijë një koleksion prej të gjitha llojeve pyjore, të cilat janë të rëndësishme për ruajtjen e shumëllojshmërisë biologjike në pyjet tona. Për ketë qëllim jemi duke studiuar vendet, ku do të grumbullojmë farërat e llojeve të ndryshme. Projekti parashikon blerjen e një pajisjeje speciale laboratorike, me ndihmën e së cilës të analizohen farërat. Banka do të disponojë gjithashtu kamera për ruajtjen afatgjatë dhe afatmesëm të materialit gjenetik.”

Gjatë 7 muajve të parë që nga fillimi i projektit u krye mjaftë punë – thotë Teodor Todorov. “Caktuam mbi 30 rajone të pyllëzuara, nga të cilat të grumbullojmë material gjenetik. Tashmë kemi grumbulluar afro 800 kg farëra prej llojeve të ndryshme pyjore. – vazhdon zoti Todorov. – Prej tyre prodhuam fidanët e parë në fidanishten pyjore në Llukorsko. Kështu arritëm deri në pjesën kryesore të projektit, kur vitin tjetër do të fillojmë të pyllëzojmë me fidanët rajonet e dëmtuara. Projekti përfshin dy territore rreth Sofjes. Kjo është një zonë nga “Natura 2000” afër Dragomanit dhe akoma një zonë e tillë në malin Pllana. Aktualisht jemi duke grumbulluar informacion për vendet konkrete të dëmtuara. Shpresojmë se pas përfundimit të projektit do të vazhdojmë të multiplikojmë rezultatet e tij. Prandaj grumbullojmë farëra dhe prodhojmë fidanë, të cilët të përdoren për rimëkëmbjen e pyjeve të tjera të dëmtuara te ne.”

© Foto: Maria Dimitrova

Lisi i bardhë është ndër llojet e para drusore të cilat do të ruhen në bankën e ardhshme gjenetike.