120 vjet nga lindja e poeteshës Elisaveta Bagrjana

© Foto: bg.wikipedia.org
Poetesha bullgare Elisaveta Bagrjana njihet me vjershat e saj kushtuar shpirtit të lirë. Sidomos rreshti “Si do të më ndalosh mua – të lirën” u bë emblemë e figurës poetike të Elisavetës. Kështu quhet dhe ekspozita kushtuar 120-përvjetorit të lindjes së saj. Bullgarja e njohur botërisht ka lindur më 29 prill 1893. Ekspozita hapet më 17 maj në Muzeun e Historisë në Plovdiv.

“Ekspozita përfshin të gjitha dokumentet e përpunuara, të cilat disponon Muzeu Kombëtar i Letërsisë – sqaron znj. Katja Zografova, drejtoreshe e muzeut. – Bëhet fjalë për një korrespondencë shumë të gjerë me intelektualët e njohur Roger Bernard, Andre Mazon, Moris Karem, Izidor Cankar, si dhe me Petër Uvalievin dhe Zhorzh Papazovin. Ky i fundit ishte i dashuri slloven i Elistavetës. Këta janë shokët dhe adhuruesit të saj në botë, me të cilët ajo ka komunikuar vazhdimisht. Elisaveta Bagrjana ka qenë një diplomate e mirë e kulturës e Bullgarisë. Në ekspozitë mund të shihen botimet e para të librave të saj. Kemi ekspozuar dhe disa sende të saj shumë të dashura të cilat tërheqin vëmendjen e publikut, sidomos atë të të rinjve. Mbesa e poeteshës, Liza Shapkareva, na ka premtuar se shikuesit do të kenë qasje në portretet e gjyshes së saj. Për herë të parë portretet e Elisavetës do të nxirren nga shtëpia. Ndër to është vepra e piktorit Ivan Tabakov ku Elisaveta është veshur me një fustan mbrëmjeje. Edhe pse kjo pikturë është shumë e njohur, deri tani nuk është nxjerrë jashtë shtëpisë së poeteshës. Mund të shihet dhe piktura e Millka Pejkovës që pikturë është bërë sipas një fotografie nga vitet e rinisë të Elisavetës. Në të Elisaveta është pikturuar e veshur me një fustan të bardhtë të zakonshëm kur ka qenë mësuese në provincë. Do të eksponohet dhe një portret i piktorit klasik slloven Bozhidar Jakac ku poetesha është në profil.”

Portret i poeteshës nga piktori Ivan Tabakov

Për mendimin e znj. Zografova ekspozita përcjell jo vetëm atmosferën e shtëpisë së Elisavetës, por dhe shpirtin e saj të udhëtares së përjetshme. Poetesha bullgare ka komunikuar me personazhet më të shquar të kohës së saj dhe ka bërë udhëtim pas udhëtimi.

“Me syrin e studiueses, udhëtimi është motivi më interesant në krijimtarinë e Elisavetës – thotë znj. Zografova. – Që kur ka dalë libri i saj i parë “E përjetshmja dhe e shenjta” më 1927 ajo është shndërruar në poeteshën e përjetshme dhe të shenjtë të Bullgarisë. Për mendimin tim libri i saj i dytë “Ylli i marinarit”, v. 1931 është i mahnitshëm. E shikojmë Elisavetën me shpirt marinari, zbuluesi e udhëtari trim. Në vanat e saj ka rrjedhur gjak i lashtë, ai i endacakut, siç ka pohuar ajo. Në vjershën e saj klasike “Amazona” gjejmë një perceptim të vjetër dhe njëkohësisht të ri për dinamikën e jetës. Ne e shikojmë amazonën jo hipur në kalë, kurse në fluturim me avion. Elisaveta Bagrjana është bullgarja e parë e cila i është hipur avionit për pasagjerë. Ky udhëtim i rrezikshëm dhe njëkohësisht i guximshëm ka qenë emocion shumë i fortë. E shikojmë në avion drejt Parisit dhe Venecias. Disa vite më vonë kjo amazonë ka sjellë vjershën për një femër kapitene të anijes për lundrime të largëta.”

Elisaveta Bagrjana e ka ngritur udhëtimin në kult si në poezinë e saj, ashtu dhe në rrugën e saj të jetës. Për veten e saj dhe për lexuesit ajo ka zbuluar magjinë e tokave të afërta dhe të largëta. Në Brazil poetesha është takuar me bullgarin Pedro Rusev, i cili është i ati i presidentes Dilma Ruseff. Elisaveta ia ka kushtuar atij vjershën “Një grusht dëborë”. Ja pse nuk është e rastit se kur znj. Ruseff ka ardhur në Bullgari për të vizituar vendlindjen e të atit, qytetin Gabrovo, ajo ka recituar këtë vjershë. Qyteti francez Bretanjë ka qenë një strehim tjetër i preferuar nga Elisaveta ku mjeshtrja e penës ka gjetur frymëzim.

Ja se si znj. Zografova analizon mesazhet e poeteshës në ciklin poetik kushtuar Bretanjës: “Pikërisht në bregun e Oqeanit Atlantik, në këtë qoshe larg Bullgarisë, Elisaveta Bagrjana “ka mbjellë” një domosdoshmëri kombëtare bullgare. Ka bashkuar jetën e nomadëve, karakteristike për protobullgarët, me kultin e verës që kult e kemi trashëguar nga trakët. Elisaveta është një grua bullgare e emancipuar dhe aventuriere. Për mua ajo bëhet gjithnjë e më interesante sepse sot sikur e kemi humbur identitetin tonë dhe falë figurës së Elisavetës mund ta rizbulojmë veten tonë.”

Poetesha ka udhëtuar dhe nëpër Ballkanin. Në një kongres të PEN-klubit Elisaveta Bagrjana u takua me poeteshën e talentuar serbe Desanka Maksimoviç. Gjatë gjithë jetës të dyja liridashëse nuk kanë pushuar ta përkthejnë njëra-tjetrën. Kanë zhvilluar takime reciproke dhe kanë përcjellë mesazhet poetike nga Serbia dhe Bullgaria. Një forum tjetër ndërkombëtar i shkrimtarëve ka dhënë mundësi për afrimin e bullgarëve dhe turqve në fushën e letërsisë. Elisaveta është njohur me autorit klasik, Hazëm Hikmet dhe ka sjellë në bullgarisht një pjesë të krijimtarisë së tij. Poeti grek me famë botërore, Janis Ricos gjithashtu u përkthye nga Elisaveta. Kështu lexuesi bullgar u njoh dhe me një emër tjetër të madh të poezisë ballkanike. Ai vetë ka dashur që Elisaveta të jetë përkthyesja e tij.

Me rastin e 120-përvjetorit, znj. Zografova do të botojë librin “Në lojë me vjershat” kushtuar botës poetike të Elisaveta Bagrjanës ku ajo gjithmonë ka qenë në kërkim.

Përgatiti në shqip: Anna Kapitanova

Ndaje

120 vjet nga lindja e poeteshës Elisaveta Bagrjana

Më shumë nga rubrika

Mbi 90 tablo të piktorit të madh bullgar Deçko Uzunov janë ekspozuar në një galeri të Sofjes

Fryma e Sofjes së Vjetër pushton qendrën e kryeqytetit

"Zemra e Bullgarisë tjetër" – dokumentar për një agjenci të vogël me një mision të madh