Plovdivi dhe Matera – dy kryeqytete evropiane të kulturës me histori të lashtë, u drejtohen traditave, duke kërkuar në të kaluarën ngjashmëri mes tyre . Ndërkaq, ato i hedhin shikim së tanishmes dhe së ardhmes, që të njihen dhe pasurohen njëri tjetrin nëpërmjet gjuhës së artit.

Kur para dy vitesh regjisorja Milena Këneva ishte e pranishme në një prej festivaleve në qytezën italiane Matera, ajo dëgjoi një histori interesante për grurin, me të cilin në të kaluarën kanë gatuar bukë të mrekullueshme. Atëherë ajo vendosi të tregojë për speltën – kulturë e lashtë drithi nga lugina trake bullgare. Kështu nga gruri i cili u ka siguruar ushqim popujve antikë në trojet e Plovdivit dhe të Materës dhe nga legjendat për bukën e shijshme, lindi ideja për dy projekte të përbashkëta. Njëri prej tyre është festivali kinematografik “Mestiere Cinema”, i cili do të tregojë për “zanatet” e ndryshme në kinema. Edicioni i tij i parë do të zhvillohet sivjet në dy qytetet.

“Në Matera ka një drithë antik, me të cilin e kanë gatuar bukën më të shijshme – thotë Milena Këneva. – Mirëpo, ai ishte harruar dekada me radhë, që të rizbulohet nga senatori Rafaele Capelli dhe e ka emrin Senatore Capelli për nder të tij. Në këtë mënyrë në Matera filluan ta gatuajnë përsëri bukën tradicionale, e cila u shpall trashëgimi kulturore e UNESKO-s.

Kur e dëgjova këtë histori, unë tregova për grurin e lashtë bullgar “speltë”, të zbuluar në një varrezë trake. Në bazë të këtyre dy ideve vendosëm të krijojmë një projekt të përbashkët me ekspozita dhe spektakle teatrale. Njëra prej tyre “Kënga për bukën” paraqitet në Sofje, duke e rikrijuar legjendën për bukën e Materës. Sipas besimeve popullore një vajzë – jetime, ka kënduar, duke e gatuar bukën, ndërsa gratë kanë kaluar nën dritaren e saj, që t’i thithë edhe brumi i tyre vibracionet e këngës. Në shfaqje u përfshinë gjyshet e Vakarelit (një fshat që ndodhet rreth 35 km larg Sofjes), të cilët kënduan këngët tipike të krahinës së tyre, duke e gatuar bukën. Kështu lindi edhe ideja për festivalin kinematografik – me ndihmën e bukës së përgatitur nga guri italian dhe spelta bullgare.”

Ideja e festivalit është që t’i kushtojë vëmendje çdo një veprimtarie në kinema, pa kontributin e së cilës nuk mund të mbarohet asnjë film.

“Festivali do t’u kushtohet profesioneve në kinema – shton regjisorja. – Edicioni i tij i parë do të tregojë për muzikën filmore, sepse edhe në traditën italiane, edhe në atë bullgare ka muzikantë jashtëzakonisht të talentuar. Kur të bëhet fjalë për kinemanë, zakonisht flasim për yjet – aktorët dhe regjisorët, por në fakt punojnë shumë edhe skenaristët, edhe operatorët, edhe montazhierët, të cilët shpeshherë mbeten në plan të prapme. Mirëpo, këto janë profesione të rëndësishme, sepse krijimi i filmit është një art kolektiv.”

Nga ana italiane do të paraqiten vepra të xhiruara në Bazilikë – rajoni, ku ndodhet Matera, ose me pjesëmarrjen e krijuesve vendas. Në fakt vetë qyteti rikujton një shesh gjigant filmor me shtëpitë e tij shpellore dhe shtigjet dhe shkallët dredhuese. Nuk është e rastit se qyteti u zgjodh nga Mel Gibson për dekorin e filmit “The Passion of the Christ”.

“Do të prezantojmë filma bullgarë, të paparaqitur deri tani në Itali, por ende nuk mund të them titujt e tyre, sepse aktualisht jemi në proces të seleksionimit të tyre – thotë gjithashtu Milena Këneva. – Përveç kësaj do të çojmë kompozitorë bullgarë në Matera dhe përkatësisht do të mirëpresim kompozitorë italianë në Plovdiv, që të realizojmë në këtë mënyrë një këmbim të vërtetë. Për fat të mirë festivali nuk do të ketë karakter garues, prandaj nuk jemi të detyruar të zgjedhim produkte të reja. Kështu qe publikut italian, si dhe publikut evropian në qytet do t’i paraqitim më tepër një tregim kinematografik për më të mirën në kinemanë tonë gjatë disa viteve të fundit.”

Në saje të aktiviteteve të rëndësishme në programet e veta dy kryeqytetet evropiane të kulturës tërheqin turistë nga mbarë bota. Një prej tyre do të jetë koncerti me muzikë filmore i interpretuar në skenën e Teatrit Antik në Plovdiv nga Filarmonia e Qytetit, në kuadrin e festivalit bullgaro-italian Mestiere Cinema.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Foto: arkiv personal