Përfundoi stina e sivjetshme arkeologjike e qendrës më të vjetër në Evropë për prodhimin e kripës që daton nga mijëvjeçari i 5-4 përpara Lindjes së Krishtit dhe është kthyer në qytetin e parë prehistorik në kontinent. Objekti është i vendosur rreth qytetit të sotëm Provadia në (Bullgarinë Verilindore) dhe po studiohet prej viteve. Për shkak të pandemisë  nga Covid-19, gjatë kësaj vere puna e arkeologëve filloi më vonë, por stina doli jashtëzakonisht e suksesshme.

Gjetja e fundit e profesorit Vasill Nikollov dheеekipit të tij është një varrezë e madhe e përbashkët. Para disa ditësh, derisa po studionin fundin e pjesës së poshtme të pishinës së avullimit të shëllirës, arkeologët u ndeshën me 6 kafka, mes tyre dhe të fëmijëve. Nuk dihet nëse njerëzit të cilët kanë qenë të varrosur aty kanë qenë të vrarë gjatë ndonjërit prej sulmeve kundra qytetit kala, ose bëhet fjalë për konflikte të brendshme, të lidhura  me fitimin e kripës më të shumtë, e cila gjatë asaj kohe është përdorur si valutë.

Mes gjetjeve më interesante të Provadias-Kriporja kësaj vere është një artefakt unikal i vonë paleolitik. Sendi i lashtë prej qeramike është me formë të një trekëndëshi dhe përbën një imazh antropomorf të një fytyre njerëzore. I përngjan shumë maskës. Në pjesën e saj të sipërme ka rritje të shkurtra, të ngjashme me veshë të stilizuar. Përveç kësaj sendi është me dy vrima, të cilat mbase kanë shërbyer për varje. Sytë e maskës janë në formë vezake, janë të formuara dhe të shkruara vetullat dhe është caktuar vendi i hundës. Por më e çuditshmja është se fytyra në fjalë e cila i përngjan fytyrës njerëzore nuk ka gojë, kurse shumica e krahasojnë me një qenie jashtëtokësore në skafandër. Supozohet se, sendi ka qenë simbol i një statusi të lartë në hierarkinë shoqërore.

Aksenti i gërmimeve gjatë kësaj vere  qenë sistemet e fortifikimit të Kripores, si dhe pjesa e saj e qytetit, në këtë numër dy shtëpi, njëra nga të cilat  ka qenë me dy kate, kurse banuesit e saj kanë banuar mbi 400 metra katrorë.

Formimi i Kripores është lidhur me depozitën më të madhe dhe të vetme të kripës së gurit në këtë pjesë të Gadishullit Ballkanik. Në sajë të kripës banuesit e qytetit të lashtë kanë grumbulluar pasuri të panumërta. Profesori Vasill Nikollov e lidh depozitën e kripës rreth  Provadias së sotme me një gjetje tjetër tepër të veçantë në rajon - Nekropoli Paleolitik i Varnës, ku qe zbuluar floriri më i vjetër i përpunuar në botë, i cili daton nga po kjo periudhë si Kriporja.

Përpiloi: Veneta Nikollova

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva