Një mbishkrim nga koha e sundimtarit bullgar Mbreti Simeon i Madh (893-927) u zbulua në kështjellën mesjetare “Ballëk Dere” pranë fshatit Huhla në Rodopet Lindore. Sipas studiuesve, ky është një nga tekstet më të hershme cirilike të njohura deri më sot.

Pllaka e palosur e plumbtë u gjet që në vjeshtën e kaluar gjatë gërmimeve arkeologjike pranë kalasë, por mbishkrimi në të ishte fillimisht i padukshëm. Fotografi i ekspeditës e vuri re kur dokumentonte monumentin. U deshën disa muaj për të bërë të qartë se çfarë është amuleti.

“Pas pastrimit, konservimit dhe leximit nga epigrafët, vërtetuam me siguri absolute se pllaka e plumbtë është nga shekulli i X-të. Veç kësaj, vetë pllaka ndodhej në një shtresë arkeologjike, ku u gjetën monedha të shekullit të X-të, aplikime të vjetra bullgare të brezit të kësaj periudhe etj.” - tha para BNR-Kërxhali kryekuratori i Muzeut Historik Kombëtar Ivajllo Kënev, i cili e zbuloi artefaktin.

Amuletet e ngjashme të të ashtuquajturve apotropaikembrojnë mbajtësin nga sy të këqija, magjitë dhe sëmundjet, njësoj si hajmalitë moderne. Deri tani në Bullgarinë Verilindore u studiuan rreth 50-60 artefakte të tilla të shekullit të X-të. Por gjetja nga “Ballëk Dere” është unike dhe deri më tani nuk ka të barasvlershme, janë kategorik shkencëtarët.

“Dallimi është se këtu kemi një lutje, madje dihen edhe emrat e lutësve – Nikolla dhe Pavell – shpjegon Ivajllo Kënev. - Ata lutin Shën Dhimitër për të ndërmjetësuar për ta para Zotit dhe për t’i mbrojtur nga çdo lloj fatkeqësie, pasi, pohojnë autorët, dhe unë do të citoj rreshtin e fundit, i cili është shumë kanonik dhe befasues, sepse nuk kemi të tillë deri më tani. Në të thuhet: “...duke i larë fytyrën me përulje, fal turpin, shëro, O Shenjt, sepse Atij i ngjajnë lavdia, nderi dhe shteti, tani e përgjithmonë, amin!” E shihni sa mirë është i ndërtuar, si kanun, dhe nuk ka dëshira të tilla, më të thjeshta. Ky është noviteti tjetër.”

Artefakti zbulon detaje të rëndësishme të historisë së Bullgarisë në fillim të shekullit të X-të. Sipas shkencëtarëve, pllaka e plumbtë me tekst të gjatë cirilik tregon se kalaja “Ballëk Dere”, vetëm 30 km larg qytetit Edrene, kishte një garnizon bullgar në kohën e sundimit të Mbretit Simeon të Madh. Por kujt i përkiste ky amulet dhe si erdhi deri këtu?

“Imagjinoni, këto janë 7 rreshta brenda, 4 rreshta jashtë, pastaj kjo pllakë është e palosur dhe e veshur në gjoks nga ndonjë person. Dhe çfarë është ai, është ushtarak, i lartë apo i ulët? Këtu mund të hamendësojmë, të spekulojmë. Pronari nuk është një person i zakonshëm, duke gjykuar nga teksti në amulet, i cili është ndërtuar shumë mirë në mënyrë kanonike. Këtë i lejonte vetës vetëm aristokracia. Madje, me sa dihet, në kishën bullgare kishte një pozitë të veçantë, e cila quhej ekzark, dhe ai ishte përgjegjës për kryerjen e rregullt të shërbesave dhe respektimin e kanuneve. Por ne ende po punojmë për këtë mbishkrim” – tha në përfundim Ivajllo Kënev.

Shikoni më shumë:

• Zbulime të reja në kështjellën në Ballëk dere

• Në botën magjike të amuleteve më Angell Goevin

Përpilues: Veneta Nikollova (sipas intevsitës së Galina Stefanova nga BNR-Kërxhali)

Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova