A e dini se sipas kujtimeve të Dimitër Gorov, të regjistruara nga Zahari Stojanov, vetëm biletat e grupit të parë të kryengritësve - rreth 40 veta, të cilët më 16 maj 1876, së bashku me poetin dhe revolucionarin Hristo Botev, hipën në anijen "Radecki" në Gjurgevo, kushtonin 650 franga ari. Shuma ishte e mjaftueshme për kapitalin e një ndërmarrje të vogël në atë kohë. Bileta e klasit të tretë e çdo kryengritësi të hipur në anije - 195 persona të maskuar si kopshtarë që udhëtonin për në Serbi - kushtonte sa një pushkë moderne. 

Secili prej tyre ishte i armatosur me armë relativisht të mira kryesisht belge. Armët, as ato nuk ishin të lira, vinin nga "Bordi i Administrimit të Filantropisë Bullgare", që funksiononte në Bukuresht nga gushti 1875 deri në korrik 1876. U krijua zyrtarisht për të mbledhur fonde për kryengritjen në Bosnje dhe Hercegovinë dhe u trashëgua nga “Shoqëria Qendrore Bamirëse Bullgare”.

Këto, siç mund t'i quanim sot "organizata joqeveritare", drejtoheshin zyrtarisht nga Kirjak Cankov - një anëtar i Komitetit Qendror Revolucionar Bullgar (BRCK) në Bukuresht, i cili ishte i mbyllur në atë kohë. Megjithatë, në realitet, të dyja organizatat drejtoheshin nga diplomati rus Vlladimir Jonin. Ky i fundit hyn në Vllahi si emisar i "Komiteteve Sllave" ruse. Faktikisht, "Komitetet Sllave" luajnë një rol kryesor në politikën e jashtme ruse ndaj Serbisë dhe Bullgarisë për çështjen Lindore - si do të ndahet trashëgimia e Perandorisë Osmane në Ballkan. Të themeluara pas disfatës ruse në Luftën e Krimesë (1853-1856), Komitetet në mënyrë formale para Evropës ishin një organizatë publike e distancuar nga shteti rus. Ato deklaronin se do të mbështesin arsimin dhe kishën në Serbi dhe Bullgari. Në realitet, ato ishin një instrument që lejonte diplomacinë ruse të kryente propagandë hibride dhe veprime të armatosura në Ballkan.

Pyetja interesante është përse në vitin 1875 “Komitetet Sllave” refuzuan t’i siguronin Hristo Botevit dhe Komitetit Qendror Revolucionar Bullgar të udhëhequr prej tij para dhe armë për të organizuar kryengritjen e Stara Zagorës, por muaj më vonë qëndruan pas Kryengritjes së Prillit?

Komitetet dhe degët e tyre në Vllahi kontrollonin veprimtaritë e Komitetit Giurgius, i cili përgatiti Kryengritjen e Prillit dhe u shpërbë vetë në fund të vitit 1875. Nëpërmjet filialeve të tyre, "Komitetet sllave" morën përtej Danubit koordinimin e çetave që do të hynin në Bullgari nga Vllahia dhe Serbia, për të mbështetur kryengritjen kundër sundimit osman.

Çfarë ndodhi? Në 1875, Rusia dhe Austro-Hungaria ndihmuan në mënyrë aktive në shpërthimin e kryengritjes në Bosnje dhe Hercegovinë. Vjena dhe Shën Petërburgu kishin rënë dakord që kryengritja të bëhej një rast për thirrjen e një konference ndërkombëtare, në të cilën do të zgjidhej Çështja lindore. Nëse lexoni artikujt e zjarrtë politik të Hristo Botevit në shtypin revolucionar, do të shihni se si pjesëtarët e Komitetit Qerndror Revolucionar Bullgar kanë frikë se Bullgaria do të humbasë momentin e duhur për një kryengritje dhe për të ngritur çështjen e çlirimit të saj. BRCK vendosi të organizojë një kryengritje të tillë. Në gusht dhe shtator 1875, Botev shkoi në Kishinau dhe Odesa për të kërkuar para dhe armë. Por “Komitetet sllave” dhe emigracioni bullgar në Rusi i kontrolluar prej tyre e kthyen duarbosh. Në atë kohë Rusia respektonte marrëveshjet me Austro-Hungarinë dhe donte që bullgarët të mos rebeloheshin. Por kryengritja në Bosnje dhe Hercegovinë shuhet pa një rezultat.

Perandoria Osmane e mbështetur nga Britania refuzoi të thërriste një konferencë për të ndryshuar status quo-në në tokat ballkanike. Atëherë Shën Petërburgu ndihet i lirë dhe vendos për bullgarët. Për një sërë arsyesh, Hristo Botev nuk merr pjesë në punën e Komitetit Giurgius, por përgatitet të marrë pjesë në çetat që priteshin të kalonin lumin Danub. Në fund të prillit dhe në fillim të majit 1876 Botev përsëri shkon në Kishinau dhe Odesa. Ai pritet me krahë të hapura dhe me fonde. Në fund, çetës së Botevit i bashkohet edhe “Bordi i Administrimit të Filantropisë Bullgare” me grupin e tij të mirëfinancuar dhe të armatosur, i përgatitur për të kaluar në Bullgari – çeta “Shën Gjergji”.

Në historinë tonë bullgarët kanë edhe momente të tilla të lumtura kur interesat tona kombëtare integrohen me sukses në politikën e madhe ndërkombëtare dhe dalin mbi kontradiktat e fuqive të mëdha. Suksesi më spektakolar i tillë është bëma e Kryengritjes së Prillit, e cila u pagua me sakrificën e revolucionarëve si Hristo Botev dhe të gjithë pjesëmarrësve në kryengritje. Ngjarjet e vitit 1876 nxitën çlirimin bullgar dhe çuan në ringjalljen e shtetit bullgar.

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Kostandina Bello