Programi i ditës
Madhësia e tekstit
Radioja Kombëtare Bullgare © 2024 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Për përulësinë ndaj iluministëve dhe dimensionin bashkëkohor të iluminizmit

Foto: BGNES

Iluministët janë individët për të cilët ndjejmë jo vetëm mirënjohje dhe admirim, por edhe i perceptojmë si disa nga figurat më domethënëse të historisë sonë, sepse na zgjojnë ndjenjën e bashkimit kombëtar. Megjithatë, çfarë fshihet pas konceptit të iluministëve dhe pse Dita e Iluministëve të Popullit është një festë tipike bullgare?

Iluministi është një person shumë i veçantë në historinë bullgare, i cili është bartës i inovacionit, vëren Prof. Asoc. Moris Fadell, drejtues i Departamentit të Bullgaristikës së re në Universitetin e Ri Bullgar (NBU). "Kur të tjerët e ndjekin, ai kthehet në një iluminist - shpjegon ai. - Kjo është gjithashtu një referencë për krishterimin, sepse një person mban mbi supe fatin e të gjithë të tjerëve". Kjo definitivisht e paraqet iluministin si një person jashtëzakonisht të ndritur me një botëkuptim të qartë të asaj që është e mirë për të tjerët, dhe ndoshta gjithashtu një person që duhet të ketë qenë në gjendje të arrijë një katarsis të caktuar në të cilin sistemi i vlerave të dikujt shndërrohet në një sistem në të cilin vlerat më të larta morale janë prioritet.
Prof. Asoc. Moris Fadell
"Iluministi duhet t'i kombinojë të dyja gjërat në vetvete – thekson Prof. Asoc. Moris Fadell dhe shpjegon: - Ne kemi një ide paksa të gabuar për figurën e iluministit. Ne e imagjinojmë atë si një person pafundësisht shpirtëror, që lufton për disa ideale të vjetra. Kjo nuk është e vërtetë! Iluministët tanë të rilindjes kanë qenë njerëz të kohëve të reja dhe moderne. Ata nuk u përpoqën të na kthenin drejt traditive të vjetra. Përpjekjet e tyre ishin për të na udhëhequr drejt modernes dhe risisë, por kryesorja – drejt Europës. Ky ishte edhe drejtimi i përgjithshëm i Rilindjes sonë - pro-evropiane. Në ditët e sotme, një pjesë e madhe e idealeve të tyre është përmbushur dhe është rezultat i punës së iluministëve tanë.”

Sot vështirë se mund të imagjinonim të mos ishim pjesë e botës së qytetëruar. Realiteti ynë, megjithatë, mund të ishte krejt ndryshe nëse misioni i iluministëve nuk do të përfshinte një kusht të detyrueshëm - të bindnin shoqërinë se ideja që ata ofrojnë është perspektiva e nevojshme për një jetë më të mirë, d.m.th. - për të “iluminuar” të tjerët. “Ai mendon në mënyrë kritike dhe e percepton veten dhe botën në këtë mënyrë, duke i nxitur të tjerët të mendojnë në këtë mënyrë”, thekson Prof. Asoc. Fadell dhe shton:

“Ai nuk është ideolog. Nuk del para me parulla dhe nuk bën fushata me “klishe patriotike”, që do të ishte jashtëzakonisht e rrezikshme. Iluministi gjithashtu nuk është populist, sepse populisti përsërit fantazitë shoqërore. Ky nuk është një iluminist! Iluministët në historinë tonë janë dukur të vetmuar, të izoluar, emigrantë. Por vetmia e tyre është më tepër në plan të jashtëm, ndërsa bota e brendshme e personalitetit është tërësisht e lidhur me shoqërinë, popullin apo atdheun.”

Lindja e iluministit është kur një histori personale dhe një problem social takohen, duke e shtyrë një person të iluminohet se cila duhet të jetë e ardhmja dhe çfarë duhet bërë në atë drejtim, thekson Moris Fadell:

"Bullgarët tani mund të takohen kudo nëpër botë. Kjo ndodh sepse ëndrra jonë prej shekujsh ka qenë të bëhemi qytetarë evropianë. Të rinjtë bullgarë po ia dalin gjithnjë e më shumë në institucionet dhe mjediset evropiane, të cilat në një moment do të bëhen pjesë e Bullgarisë, sepse ajo është jo vetëm një koncept gjeografik, por edhe një koncept shpirtëror dhe koncept i një komuniteti. Disa nga studentët e sotëm do të jenë iluministët e të nesërmes”.

Foto: BGNES, arkiva personale
Përgatiti në shqip dhe publikoi: Kostandina Bello



Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Më shumë nga rubrika

Chat-i bullgar me inteligjencën artificiale BgGPT mund të shfrytëzohet falas nga të gjithë

Instituti për Shkenca Kompjuterike, Inteligjencë Artificiale dhe Teknologji (INSAIT) pranë  Universitetit të Sofjes “Shën Kliment Ohridski" vuri në dispozicion për përdorim falas Chat aplikacionin BgGPT me inteligjencë artificiale të gjeneratës së..

botuar më 24-11-25 9.45.PD

Pse Sofja është kryeqyteti i përshtatshëm për Tubimin Panortodoks

Me iniciativën e Kishës Ortodokse Bullgare, më 30 shtator dhe 1 tetor të vitit 1998, në Sofje u mblodh një Tubim Panortodoks për të ndihmuar kapërcimin e përçarjes midis klerikëve tanë. Atëherë, megjithë nxitjet e Patrikut të Stambollit Bartolomeu,..

botuar më 24-11-22 7.45.PD

Bullgaria është e para në BE që realizoi inteligjencën artificiale të nivelit të lartë në gjuhën e saj

Shteti ynë bëhet vendi i parë në BE që ka inteligjencë artificiale në një nivel të lartë teknologjik në gjuhën e tij, krijuar nga një organizatë shkencore me financim shtetëror. Inteligjenca artificiale e gjeneratës së re, e krijuar për të punuar në..

botuar më 24-11-20 2.59.MD