Lart në kanionin e lumit Rusenski Llom fshihet një nga qendrat shpirtërore më mbresëlënëse të Bullgarisë. Bëhet fjalë për një kompleks me dhjetëra qeli shkëmbore, kapela dhe kisha të gdhendura në të dy anët e lumit, të cilat u krijuan që në shekullin e XIII-të si pjesë e Manastirit Shkëmbor të Ivanovos “Shën Kryeengjëlli Mihaill”.

• Manastiri “Shën Kryeengjëlli Mihaill” rreth Ivanovos – vatër e hezikastisë

Kisha shkëmbore më mbresëlënëse në këtë zonë është “Shën Hyjlindësja”, e cila është përfshirë në listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s falë afreskeve të saj nga shekulli XIV. Megjithatë, ajo që shohin turistët është vetëm një pjesë e vogël e manastirit dikur të madh. Pjesa më e madhe e kishave ndodhet në vendin e quajtur “Pismata” (Letrat), në anën e djathtë të lumit Rusenski Llom.

Muzeu Historik Rajonal në qytetin e afërt Ruse organizon vizita të veçanta të udhëhequra nga një ekspert, të cilat i çojnë udhëtarët kureshtarë në zemrën e historisë shpirtërore të Perandorisë së Dytë Bullgare (1185–1396). Evgeni Georgiev, kujdestar në muze dhe udhëheqës i këtyre vizitave, shpjegon:

“Më tepër, kjo vizitë i ngjan një shëtitjeje turistike, me ecje në luginën e lumit Rusenski Llom dhe me ndalesë dhe eksplorim të vetë pjesëve manastirore. Ecet nëpër shtigje, disa prej të cilave janë më të pjerrëta në disa zona; ngjitemi edhe nëpër shkallë druri. Ka një element turizmi dhe është e nevojshme që pjesëmarrësit të jenë të veshur në mënyrë të përshtatshme për shëtitje të tilla të shkurtra, të kenë me vete ujë, kapelë etj., dhe të jenë të kujdesshëm. Për këtë arsye, është e dëshirueshme që grupet të mos jenë më të mëdha se 15 persona. Kohëzgjatja është e ndryshueshme dhe varet nga grupi dhe pjesëmarrësit, por zakonisht është rreth 3–4 orë.”

• Lugina e murgjve – nëpër gjurmët e kishave shkëmbore në rajonin Pollomie

• Lugina e lumit Rusenski Llom dhe fenomenet e saj turistike

Kalimi nëpër masivin shkëmbor, i tëri “i shpuar” me kisha, kapela dhe qeli, kërkon një përgatitje të mirë fizike. Evgeni Georgiev udhëheq grupet drejt disa prej tetë komplekseve kryesore, të përzgjedhura posaçërisht për shkak të afreskeve të ruajtura në to, të cilat tregojnë historinë e lulëzimit të Manastirit Shkëmbor të Ivanovos ndërmjet shekujve XIII dhe XIV.

“Manastiri i parë që vizitohet është kompleksi pranë Kishës së Mbuluar, ku me një dhuratë të Mbretit Ivan Asen II, Patriku i shenjtë Joakim I (shënim: patriku i parë i ardhshëm i Tërnovos, 1235–1246), pasi u kthye nga Mali i Shenjtë, hodhi themelet e manastirit. Ky shenjtor bullgar ka shërbyer në këtë kishë si igumeni i parë i manastirit. Aty ruhen dy kisha me afreske, dhe në njërën prej tyre gjendet një kompozim ktitorik, në të cilin është paraqitur dhuruesi – Mbreti bullgar Ivan Asen II – teksa i dhuron një model të tempullit “Shën Kryeengjëllit Mihaill.”

Rruga vazhdon drejt vendeve të tjera të shquara, si kisha “E Pagëzimit” dhe rajoni i quajtur “Lugina e Zotit”, që e ka marrë emrin nga imazhi i Krishtit që ruhet aty. Gjatë rrugës, format shkëmbore të quajtura “Voshkini”, që i ngjajnë huallit të bletëve, dëshmojnë për bashkëjetesën harmonike midis njeriut dhe natyrës. Kulmi i udhëtimit është në kapelën më lindore, kushtuar shenjtorëve Theodor Tiron dhe Theodor Stratilat, ku afresket datojnë nga shekulli XIV. Edhe aty gjendet një tjetër përshkrim ktitorik – i Shenjtores Theofana, e cila i paraqet dy mbrojtësve të saj qiellorë një model ndërtese trekatëshe. Për Evgeni Georgievin, vlera e vërtetë e këtij udhëtimi nuk qëndron vetëm te kryeveprat e artit mural kishtar:

“Sipas meje, vlera më e madhe në këtë rast është ky udhëtim në kohë drejt një epoke të largët. Sepse ne shohim manastiret ashtu siç kanë qenë në shekujt XIII–XIV. Nuk është diçka e transferuar në një muze, por në vendin e vet, ashtu siç ka qenë dikur. Vlera këtu është se, ndryshe nga kishat e ndërtuara me gur, të cilat arkeologët tanë zakonisht i zbulojnë vetëm nëpërmjet themeleve gjatë gërmimeve, këtu kemi të ruajtur plotësisht ambientin e brendshëm. Dhe kur hasim edhe afresket e ruajtura, ky udhëtim në kohë është me të vërtetë mbresëlënës” – përfundon Evgeni Georgiev.

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Svetllana Dimitrova

Foto: Milen Jordanov