Bulgaristan ve Avrupa’nın ses hafızasını muhafaza eden BNR “Altın arşiv” kayıtları 500 binden fazla. 21. yüzyılda bile besteci Panço Vladigerov, ressam Vladimir Dimitrov-Maystora, oyuncu Konstantin Kisimov, Çar 3. Boris’in sesi, Lev Tolstoy, Albert Einstein, Sergey Esenin vb. gibi büyük isimlerin seslerini bugün de bu arşivden duyabiliriz.

Bulgaristan Ulusal Radyosu’nun “Altın Arşiv” şubesi resmi olarak 1957 yılında kurulsa da, ses kayıtları daha radyonun kurulduğu 1935 yılından beri muhafaza ediliyor. BNR “Arşiler Fonu” Müdürü Silviya Emiryan, radyodaki bu arşiv, sosyalist dönemde hain ve renegat oalrak ilan edilen kişilerin de seslerini korumayı başardığını belirtti. Örneğin jazz ustası Milço Leviev ve kemancı Vasko Anaciev’in kayıtları asla silinmemiştir. Fakat istisnalar da var. Komunizm döneminde 50.li yıllarda radyonun tüm arşivleri korumasına izin verilmez. Bunu da Altın Arşi fonundan anlıyoruz. Radyonun eski dönem ses resi uzmanlarından İvan Haciyski, Silva Tihova ile sohbetinde o dönemlere geri dönüyor: “Böyle bir durum var ki, 9 Eylül 1944 yılından sonra, ülkede Sovyetler yanlısı rejim tesis edilir, birçok plak kırılır, müziğin “uygun” olmadığı gerekçesiyle, birçok kayıt imha edilir.

Fonotek müdürü Penka Nikolova ile ikimiz bir komisyon kurduk. Fonu gözden geçirdik. Yurtdışından aldığımız tüm bandları inceledik. Nazi marşları, Vagner, Hitler’in sevdiği eserler imha edildi. Aşağıda bodrumda hepsini ateşe verdik. Epey kayıt yaktık o zamanlar. Çok az Nazi marşı bıraktık, radyo piyeslerinde kullanmak üzere sadece.

Tam neyi yakacağınızı kim karar verdi?
“Komisyon kayıtları tek tek dinledi. Biz onlara isim, başlık ve içerikleri verdik”.

Komisyonda editor mu vardı, dışarıdan kişiler mi?
“Editör de vardı, dışarıdan insanlar da yolluyorlardı”.

Radyonun müdürü de onay vermeliydi. Çok kayıt imha ettik, çok plak ve band yaktık. Onların aralarında çok değerli olanlar da vardı.

1950-51 yıllarında arşif “temizlendi”. Bir sistemden başka sisteme, rejim değişikliğinin yaşandığı en hararetli yıllardı o zaman. Sistem tamamen bir partinin elinden geçiyordu.

Bugün BNR Altın Fonu 110 bin saatten fazla arşiv kayıtlara sahip. Bulgar ve Avrupa tarihini belirlemiş insanların sesleri korunuyor. AB’nin ana amacı olan kültürel mirası koruma hedeflerine uygun olarak bu zenginliği muhafaza ediyoruz. Arşiv  bugün artık dijital ortama taşındı. 24 saat Bulgar pop müziği ve 24 saat Bulgar halk müziği başlıklı streamlerden Bulgar müziği arşivten dinlenilebilir.

Çeviri: Sevda Dükkancı