Bulgaristan Bakanlar Kurulu’nun 13 Şubat 2003 tarihli kararı ile 10 Mart günü Holokost ve insanlığa karşı suçlar günü olarak ilan edildi. Bundan sonra Bulgaristan patriği olan Plovdiv metropoliti Kiril 1943’ün 10 Mart tarihinde kentten yüzlerce Yahudinin Nazi toplama kamplarına gönderilmesini önlüyor. 17 Mart 1943 günü 25’inci Millet Meclisi başkan vekili Dimitır Peşev, 42 milletvekili tarafından desteklenen ve Bulgaristan Yahudilerinin toplama kamplarına gönderilmesine karşı bir mektup yazıyor. Kamuoyunun aktif müdahalesiyle Bulgaristan Yahudileri kurtarılmış oluyor. Bugünün Bulgar tarihçisi, siyaset adamı ve toplumcuları, İkinci Dünya Savaşı sırasında Yahudilerin kurtarılmasına yönelik çabaları 20’inci yüzyıl Bulgar tarihinin en yüce olaylarından biri olarak nitelendiriyor.

9 Mart günü Sofya’nın Milli Kültür Sarayı’nda açılan ‘Büyük Önemi Olan Bir Seçenek: Bulgaristan Yahudilerinin Kaderi- 1943’ adlı belgesel sergi Devlet ‘Arşivler’ Ajansı ve ‘Bılgarska pamet’ (Bulgar Anısı) Vakfı’nca Ulusal Kültür Sarayı’nın katkısı ile düzenlendi.

Arşiv belgelerine dayalı 32 tablo içeren sergi Bulgaristan Yahudilerinin tarihini, antisemitizmin Avrupa’da boy göstermesini, Bulgar kamuoyunun Yahudi asıllı Bulgar vatandaşlarının kurtarılmasına ilişkin gayretlerini dile getiriyor.

Küratör İvanka Gezenko: ‘Bu, bütün tarihin ve ülkede 1941 yılında kabul edilen antisemit nitelikteki Milliyeti Savunma Yasası’ndan once ve uygulanması sırasındaki bütün gelişmelerin genelleştirilmiş bir okunuşudur’ diyerek sözlerini şöyle sürdürdü:

‘Sergide yer alan ayrı belgelerin doğal bir çerçevesi olarak bir ketubanın grafik görüntüsü kullanılmıştır Ketuba, nikahlı kızın çeyizi hakkında bilgi verdiği,erkeğin ise ona karşı borç ve mecburiyetlerini belirttiği nikah anlaşmasıdır. Çok güzel görüntülü olan ketubanın Bulgaristan’da korunmuş olan 30-40 kadar örneği var ve biz bunların en güzelini seçtik. Her tablonun alt kısmında ise Museviliğin sembolü olan altı köşeli Davut yıldızı yer alıyor.’

İvanka Gezenko bir de Dimitır Peşev’in şu sözlerini aynen veriyor: ‘Bulgaristan’ın, Bulgar halkının şerefi sadece bir duygu meselesi değil, her şeyden önce siyasetinin bir öğesidir. Bu şeref ki, en yüksek değeri olan bir siyasi sermayedir, onun için hiç kimsenin bunu ısraf etmemesi lazım.’

Sergi ekspozisyonu Bulgarca ve İngilizcedir. Bulgaristan Yahudilerinin kurtarılmasının 70’inci yıldönümü kutlamaları ve Holokost kurbanlarının anısına serginin İngiliz varyantı Mart 2013’te Brüksel’deki Avrupa Parlamentosu’nda Bulgaristan ve İsrail Cumhurbaşkanları Rosen Plevneliev ve Şimon Peres tarafından tanıtılmıştı. Belgesel serginin Bulgarcası 19 Mart’a kadar Sofya’nın Milli Kültür Sarayı’nda ziyaret edilebilir.