Bulgaristan’da emeklilerin sayısı 2 169000. Bunlardan 1 227 000’i, yani yarısından fazlasının emekli maaşları yoksulluk sınırı olan 160 euronun altında olduğu için 20’şer Euro sembolik Paskalya ikramiyesi alacak. Bu prim görünürde çok büyük bir para değil ve bir emeklinin aylık bütçesine fazla katkı sağlamayacağı malum. Hele de daha zengin Paskalya sofrasını da düşünmek doğru olmaz. Öte yandan bu katkı, ülkede yaşlıların terk edilmediği, devlet tarafından unutulmadığı ve imkanı dahilinde devletin gerçekten yoğun sosyal politika yürüttüğü inancını doğrulayacaktır.

Birçok gelişmiş ülkede emeklilerin imtiyazlı sınıf olduğu, çalışmadan para kazandığı tezi yaygındır. Hatta emekli maaşının normal çalışma maaşından daha yüksek olduğu ülkeler de var. .Genelde bütün gelişmiş devletlerde maddi açıdan emekliler çok iyi yaşıyor ve bu kesime “gümüş ekonomi-Silver Economy” için yapıcı bir etken olarak bakılıyor.  

Eurostat verilerine göre Bulgaristan’da çalışanlar bir saat emek için ortalama 5.1 euro ücret alıyor. AB’de ortalama saat başı çalışma ücreti ise 25.4 euro olarak hesaplandı. Emeklilerin gelirlerine gelince ise, uçurum çok daha vahim hal alıyor. Hatta olağanüstü bir uçurum söz konusu. Bulgaristan’da en düşük emekli maaşı 100 euro iken, yasayla belirlenmiş en yüksek emekli maaşı 460 euro. Avrupa’da ise 1300 euroluk bir emekli maaşı “normal” olarak sınıflandırılıyor. Buna karşılık Bulgaristan’da ortalama emekli maaşı 170 euroya mukabil ediyor.  

Düşük emekli maaşı sorununda “madalyonun bir diğer yüzü” de var. Bu maaşların finansman kaynakları sorunu ortada. Dünyanın diğer yerlerinde olduğu gibi, Bulgaristan’da da bu paralar emekli fonlarından ödenmelidir. Gerçekte de öyle oluyor. Ülkenin en büyük emekli sandığı NOİ- Ulusal Sigorta Enstitüsü’dür. Bu kurum çalışanlardan emekli sigortalarını topluyor, emekli maaşlarını da o ödüyor. İkinci, üçüncü emekli fon ve “emekli maaşı basamakları” olsa da, genel rol NOİ’de kalıyor. İnsanlar emeklilik için sadece bu sigorta enstitüsüne bel bağlıyor. Bu enstitüde şimdilik mali kaynaklar kısıtlı ve fazla cömert olmayı göze alamıyor. Emeklilik aidatları düşük olduğu için, maaşlar da düşük oluyor. Bundan dolayı emekli maaşlarının yaklaşık yarısı direkt olarak devlet bütçesinden tahsis ediliyor. İşte tam bunun için emekli ikramiyesi kararını NOİ değil, şahsen hükümet aldı. Bulgaristan hükümeti Paskalya’da emekli maaşlarına 20’şer Euro(40 leva) ikramiyenin sağlanması için bütçeden 25 milyon Euro ayırma kararı aldı. Yani bu mütevazi bayram primleri hükümet kararıyla verilmiş olacak.

Bulgaristan’ın içinde bulunduğu nüfus krizi işleri daha da zorlaştırıyor. Ülkede ölüm oranı AB’de neredeyse en yüksek oranlarda seyrediyor olsa da, yaşlı kesimin oranı da artıyor. Nüfusta yaş ortalaması yükseliyor, doğum oranı azalıyor, çalışma yaşında olanların büyük kısmı ise geçimini sağlamak üzere yurtdışına göç etmeye devam ediyor. Bu emeklilik sistemini tehdit ediyor, çünkü bu sistem dayanışma ilkesine dayalı çalışıyor. Oysa şimdi daha az kişi emeklilik sigortalarını ödüyor, daha fazla kişi yaş itibarıyla emekli olmayı bekliyor. Sosyal Politika Bakanı Biser Petkov ülkede emeklilik sisteminin 2037-2040 yılına kadar istikrarlı olacağını kaygılarını red etti ve 1 Temmuz itibarıyla bütün emekli maaşlarına %3.8 zam uygulanacağını müjdeledi.

Ortodoks Hristiyan olan Bulgarlar için 8 Nisan’da Paskalya için 20 euro ek bir para gerçekten çok değil. Yine de bu ikramiye, devletin emeklilerden ve yaşlılardan elini çekmediğine ve onları gündemden düşürmediğine dair somut bir işaret olarak algılanabilir.

Çeviri: Sevda Dükkancı