Bir iki yıl öncesine kadar herkes Bulgaristan’daki yüksek işsizlik oranından şikayetçiydi. İşsizlik oranının yüzde 13’e yaklaştığı yıllar oldu. Şimdi ise yeterince kadro olmadığından şikayet ediliyor.

İşsizlik oranı yüzde 5.6, yılbaşından bu yana ülkedeki işsizlerin oranı ise yüzde 22 düştü. İşverenlerin yüzde 60’ından fazlası işçi ve eleman bulamadıklarından şikayetçi. Bu durum da işlerine engel teşkil ediyor ve ekonominin büyümesini yavaşlatıyor. 

Yetkili danışmanlık şirketi PwC uluslararası araştırmasında işgücü sıkıntısından kaynaklanan kayıplar açısından AB sıralamasında Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın yüzde 13.2 ile Bulgaristan’ı ilk sıraya koydu. Bu sıralamada yüzde 6 oranı ile komşu ülke Romanya ikinci sırada yer alıyor. Bu demek oluyor ki, piyasada gerekli işçi ve elemanlar olmuş olsaydı Bulgaristan’ın Gayri Safi Yurt İçi Hasılası yüzde 13.2 ile daha yüksek olacaktı.

Manpower, kadro yetersizliği açısından Bulgaristan’ı Japonya (yüzde 89), Romanya (yüzde 81), Tayvan (yüzde 78) ve Hong Kong (yüzde 76)’dan sonra beşinci yerde sıralıyor.

Piyasada bu tür kadro yetersizliklerinin olma sebepleri çok. İşgücü piyasasına gerekli beceri ve nitelikte kadroları göndermediğinden dolayı ilk sırada bunun “suçlusu” eğitim sistemi.

Dünya Bankası Genel Müdürü Kristalina Georgieva, birkaç gün önce bu konuda son derece olumlu yorum yaptı. Genel Müdür Kristalina Georgieva’ya göre Bulgaristan, benzer gelirlere sahip diğer ülkeler arasında insan sermayesine yatırım yapma açısından çok daha iyi durumda.

Dünya Bankası ilk kez beş ayrı bileşeni ölçen bir insan sermayesi endeksi sundu. Bu endekse göre ülkemiz dünyada 44. sırada yer alıyor. Sıralamada lider ülke Singapur. İnsan Sermayesi Endeksi, gençlerin potansiyelinin ne kadarını kullanabildiklerini hesaplıyor. Bu endekse göre bugün Bulgaristan’da dünyaya gelen bir çocuk potansiyelinin yüzde 68’ini kullanabiliyor; kız ise bu oran biraz daha yükseliyor – yüzde 71, erkeklerde ise – yüzde 65.

Anacak okulların piyasanın ihtiyaçlarına yaklaşması için önlemler alınıyor. Özellikle şu anda “dual” (ikili meslek eğitimi) diye adlandırılan klasik eğitim ve şirketlerde, fabrikalarda pratik yapmayı da içeren yeni sistem umut vericidir.

Şimdilik Bulgaristan’da olumlu sonuçlar beklemek için henüz erken, ancak bu eğitim Almanya, İsviçre ve başka gelişmiş ülkelerde meyvelerini göstermiştir. Bulgaristan kadro yetersizliği sorununu yurtdışından kadro alarak da gidermeye çalışıyor. Fakat şimdilik yaz sezonunda otellerde, tatil yerlerinin bar ve restoranlarında çalışmak için gelenlerin sayısı 5 000’den fazla değil. Bu sayıyı da en çok Ukrayna ve Moldova’dan gelen Bulgar kökenli vatandaşlar oluşturuyor.

Demografik kriz, Bulgaristan’da istihdam ve işsizlik açısından büyük önem taşıyan bir diğer faktördür. Nüfus hızla yaşlanıyor, piyasadan ayrılanlar piyasaya girenlerden daha fazla, bununla beraber işgücü de azalıyor ve yaşlanıyor.

Bu durumda ekonominin ileri teknoloji ve yüksek katma değer seviyesinde olmasını beklemek zor. Bu krize başka bir olgu daha eklenmeli; özellikle Avrupa’ya olmak üzere yurt dışında çalışmaya giden vatandaşlar arasında eşi benzeri görülmemiş bir göç dalgası yaşanıyor. Göç dalgasına karışanlar arasında İngiltere’de çilek, Yunanistan’da portakal toplamaya gidenler, ancak bankacılar, üniversite hocaları, girişimciler, saygın ve başarılı doktorlar, IT uzmanları da var. Göç, bu insanlar ve ülkeye gönderdikleri mali yardımlardan dolayı onların akrabaları için iyi olabilir, ancak Bulgaristan’a uzun vadeli değerlendirildiğinde sorunlar doğurabilir. Çünkü bu ve birçok faktörün birleşimi, bir millet olarak ve müreffeh, mutlu bir nüfusa sahip bir ülke olarak geleceğimize dair şüphe uyandırıyor.

Dünya büyük ve her yerde zorluk var, kimse Bulgaristan için endişelenip onun yerine sorunlarını çözmeyecek. Bunu ancak, sayıları gittikçe azalan Bulgaristan’da kalan vatandaşlar yapabilir.

Çeviri: Özlem Tefikova